Rübailər /Məhsəti Gəncəvi

Eyni adda digər əsərlər üçün dəqiqləşdirmə səhifəsinə baxın.

Rübailər
Müəllif: Məhsəti Gəncəvi

A

B

C

Ç

D

E

Ə

F

G

H

X

İ

J

K

Q

L

M

N

O

Ö

P

R

S

Ş

T

U

Ü

V

Y

Z

A

Axşam məni tutdu yenə sərxoş dildar,

Göz vurdu, bacarsan, yenə bir qaç, qurtar.
Dindim: "Gecədir, tutma əlimdən, gen dur,
Birdən bizi bu halda görərlər, zinhar".

Axşam yenə tutdum o yarı mən birdən,

Yüz-yüz öpüş aldım o xurma ləblərdən.
Yar istədi söysün məni, hər busəmlə
Ağzındaca qırdım söyüşü dərhal mən.

Arxında axan hər suya qurban ollam,

Xasiyyətin od! Yolunda candan ollam,
Hər tapdadığın torpağa ollam bir qul,
Ətrinlə gələn yellərə heyran ollam.

Arxında suyun axmasa da bəndənlə,

İnsanlığı tərk eyləmərəm mən sənlə.
Sordun ki, nə etmişəm sənə, aç söylə,
Artıq nə deyim, neyləmədin sən mənlə.

Arvadla kişini bağlayar kəbin,

Bu işə yol verir şəriət, ayin.
Mənimsə kəbinim bir rübaidir,
Varmı bu kəbinə yol verən bir din?

Ayla Zöhrə kimi üzünlə gözün,

Yusiflə quyutək xalınla üzün,
Sən buğdayı, mənsə samantək sarı,
Samansız buğda heç gördünmü özün?!

B

Bağlarda gülüzlər görərək sərv, yaman

Naz ilə deyirdi öz boyundan dastan.
Bir söz dedi qəddindən ona sübh yeli.
Qarşında sənin səcdəyə durdu asan.

Baxma yerə, torpaq, su görər, ey dilbər,

Baxma göyə, gün salar nəzər, ey dilbər.
Görsə, ölərəm, inan ki, mən qeyrətdən
Bir kəs səni röyadə əgər, ey dilbər.

Biçarə təbük qorxmasa səndən, canan,

Hər bir yerinə mən kimi olmaz heyran.
Səndən nə qədər təpik yeyir, heç bezmir,
Tez-tez qayıdır, öpür ayaqlarından.

Bilmir niyə könlüm necə dildar oldum,

Könlüm nə çəkir, gör necə ağlar oldum.
Qəh! Qəh! Nə yatırsan gecələr asudə!
Bəh! Bəh! Gecəmə gör necə bidar oldum.

Bir bax, o bənövşəlik nə xoşdur, dilkəş!

Çöllərdə tutub sanki kükürd od, atəş.
Qəmlər çəkən insan tək əyilmiş qəddi,
Yar ətri kimi ətri gözəldir, məhvəş.

Bir cismimə bax: içində qəlbim viran!

Bir canıma bax: düşübdür oddan tufan!
Bir bax gözümə, bir gül üzün eşqindən
Yaşlar süzülür hər zaman ümman-ümman.

Bir cüt gözün ilə nə qədər qan etdin,

Zülfünlə nə çox qəlbi, de, viran etdin!
Allah özü qoy qəlbinə insaf versin,
Bəlkə, yazıq aşiqlərə dərman etdin.

Bir göz ki baxıb yollarına həsrətlə,

Qoyma kor olar ağlayaraq möhnətlə.
Bir xəstə könül ki səni, ancaq səni sevmiş,
Zülfündə əsirdir, onu tut hörmətlə.

Bu dünya bir qızıl kuzəyə bənzər,

Suyu gah şirindir, gah da ki, zəhər.
Çox da öyünmə ki, uzundur ömrün,
Əcəl köhlənində hazırdır yəhər.

Ç

Çörəkçi yanında şagird olmuşam,

Müəzzindən qabaq yandırıram şam.
Oddan, sudan, undan qızıl çıxarıb,
Xarabatda qızıl ələrəm axşam.

D

Dar köksümü qəmlərin seçibdir meydan,

Güllər üzünü görüb qalarlar heyran.
Daş qəlbinə təsir eləmir göz yaşım,
Bir söylə, nə daşdır ürəyin, nə zindan!

Dersən: iki yaqut dodağım şəkkər, bal,

Bir busə dilərsən, canını göndər al.
Can tapsam əgər, allam onu yüz borca,
Bir busəyə verrəm iki yüz can dərhal.

Dərdin o buluddur ki, tökər gözdən qan,

Dərdin o zəhərdir ki, ona yox dərman.
Hər ləhzədə min qəlbi yıxar dərd ilə,
Dərdin nə ürək qoyar, nə də sağlam can.

Dərdinlə qəmin könlümə olmuş qismət,

Arzunla ürək göynədi həsrət-həsrət.
Nuruyla üzün qəlb evimə şam tutdu,
Andım ləbini, tapdı könül min ziynət.

Dərdinlə sənin hər gecə bir qəm gördüm,

Ağlar gözümü həsrət ilə nəm gördüm.
Nərgis gözün aldatdı, yuxum qeyb oldu,
Ömrümdə şirin bir yuxu mən kəm gördüm.

Didarına, ey gül, o vurulmuş gəldi,

Könlündəki həsrət, o qor olmuş gəldi.
İnsaf dəni səp, tazə qəfəs qur bir də,
Bir də o qanadları qırılmış gəldi.

Dün kaşı kuzəmi daşlara çaldım,

Sərxoşdum, bilmədim əlimdəm saldım.
Kuzə dilə gəlib dedi ki: mən də,
Sənin kimi idim, bu günə qaldım.

Düşmənlərimə həmişə sən dəm tutdun,

Gəldin mənə naz eylədin, üz turşutdun.
Göy pərdəsi ardında oyunlar vardır,
Nazınla məni yetər, yetər, qorxutdun.

Düşmüş bu gecə bəxtimə təklik, hicran,

Könlümdə qalar sabah bu qəmdən tufan.
Buymuş payın, ey gözüm, yetər qan ağla,
Odlarda yan, ey könül, bu olmuş fərman.

E

Eşqinlə sənin can oda yaxsan, azdır,

Göz yaşı olub üz boyu axsan, azdır.
Zülfündə daraqlar kimi gəzmək xoşdur,
Saçlarda itib zülfünə baxsan, azdır.

Eşqinlə yanan qəlbimə saldın odlar,

Baxdın suda öz hüsnünə təkrar-təkrar.
Gördün saçını, bəxtiməmi oxşatdın,
Atdın o qara zülfü yerə, ey dildar.

Etdim dəvə üstündə yaman ah-əfğan!

Səpdim dəvənin yollarına dürr, mərcan.
Karvan su içib boşaldılan hər quyunu
Doldurdum o dəm mən gözümün yaşından.

Ə

Əvvəl sənə öz qəlbimi göstərməzdən,

Asudə idim eşqə könül verməzdən.
Allaha şükür, sənin qulundur qəlbim,
Bağrım kimi bax yoxsa tökərdim gözdən.

G

Gəldi gecə, zülmətdə yox oldu aləm,

Gəldi mənə də qismət oyaqlıq həmdəm.
Bildirdi günəş də aya: bezdim bəsdir!
Sındırdı fikir çənbərini çərxin qəm.

Görsə üzünü huri xəcalətdə qalar,

Göylər günəşi nuru üzündən pay alar.
Hər dəm üzümüz gül üzünə həsrətdir,
Ayrılsa üzündən üzümüz yaşla dolar.

Görsən məni bir söylə nədən dinmirsən?

Qan tökməyə təşnədir gözün, dönmürsən.
Çərxinmi cəfasıdır çatılmış qaşlar,
Cəlladmısan, insanlığa öyrənmisən?

Görüşdə şəftəli bir bəhanədir,

Alma, üzüm, duzlu püstə, de, nədir?
Narım, alça olma, badam gözlərim,
Üzüm giləsitək yaş tökər bir-bir.

Göydə ayı nur saçdı, üzün sındırdı,

Sərvin belini sərv qamətin qırdı.
Mən canımı almışdım ürək qanımla,
Getdi sənə qurban, məni bu yandırdı.

Gözdən yaş axıtma, bu işə sən yad ol,

Qoy qəmləri mən çəkim, sevin, sən şad ol.
Məşuqəyə olmaz ağlamaq, yaş tökmək,
Tərk et bunu biçarə mənə, azad ol.

Gözəl, bax, bir mənəm, bir sən, nə xoş hal,

Nuş edək şərabı coşsun cah-calal.
Gecə yar zülfü tək uzansın fələk,
Sübhün açarını sən quyuya sal.

Gül dedi: "Bir sərv qamətli əgər-

Olsa, gözəl bağı bir cənnət edər".
Meh tənə vurdu ki: ""Qonşun tikandı,
Qonşudur çirkinlə daim gözəllər".

Gül yola baxırdı, rəngi solmuşdu,

Bülbülün eşqiylə gözü dolmuşdu.
Bayaq bəzəndiyi yaşıl paltarı-
İndi parçalayıb dəli olmuşdu.

Gülgündür üzün, bənzər ona tər güllər,

Bənzər sənə qamətdə də sərv, ey dilbər.
Bülbül soruşur səsində qəmlər güldən:
"Aləmdə gülə varmı görən tay, bənzər?"

Güllər gül üzündən lap əcəb qaldı xəcil,

Ağzın dadını gördü, rütəb qaldı xəcil.
Könlündə ədəbsizlik əgər varsa, çəkin,
Etsən də ədəbsizlik, ədəb qaldı xəcil.

H

Hardan gecə bilsin çəkir aşiq nə sitəm,

Bilsin nə bəlalar çəkir o taleyi kəm.
İnsanlar onu məhv eləyər sirr açsa,
Gizlətsə, onu məhv eləyər mütləq qəm.

Hər kimsə ki eşq ilə yanan olmuşdur,

Axşamları səccadəsi qan olmuşdur.
Aləm bilir, eşqin çadırı dünyadə
Göydən də uzaqda dayanan olmuşdur.

Hərgah ki, gözümdən yaşım əlvan tökülər,

Ağlar mənə göy, yaşı bir ümman tökülər.
Səndən gözüm ayrıldığı gün qan tökdü,
Ayrılsa bədəndən baş əgər, qan tökülər.

Həsrət yenə bağrımda mənim qövr eylər,

Dövrəmdə gəzər qəmin, mənə cövr eylər.
Can qurban edim eşqinə söylər könlüm,
Beynimdə də ancaq bu xəyal dövr eylər.

Hicrinlə yetər, səbrimi, ey gül, qırma!

Zulmünlə yetər, əhdini gəl sındırma!
Dəymirsə də naməm yazasan bircə cavab,
Barı oxu, odlarda məni yandırma.

Hiyləylə tutub əllərimi bağlarsan,

Zülfünlə də bütpərəstə gün ağlarsan.
Nərgizlərinə sübh buyursan hərgah,
Hüşyarı tutub məst deyə saxlarsan.

Hüsnün ayı heç özündən artıq saymaz,

Bir kimsəyə əfsunla da heç vaxt uymaz.
Bir xətt çəkib dövrəsinə, ta ordan
Bir damcı da qan qaçmağa imkan qoymaz.

X

Xəttin çıxarıb bənövşələr tər güldən,

Xətt çəkmiş aya, könlü nə istər güldən?
Daim gecədən sübh doğardı, ancaq
Doğmuş gecə sübhündən – o dilbər güldən.

İ

İncitmə, – dedim, – yarımı, ey qızdırma!

Allahı gör, insaf elə, get tez, durma.
Qızdırma dedi: "Əsmə ona məndən çox,
Səndən çox ona mən yanıram, üz vurma".

K

Kişi ol əgər sən qadın deyilsən,

Bir an oxşamazsan başımı nədən?
Zər verər busəmə dünya şahları,
Zərsiz sən bir busə almazsan məndən!

Könlüm hanı dərdimdən açım mən söhbət,

Qəmdən deməyə canımda yoxdur taqət.
Fikrimdən əgər keçsə də məktub yazmaq,
Yoxdur buna qəlbimdə mənim güc, qüdrət.

Könlümə yar oldu bu gecə dilbər,

Yalqız gecələrdən şikayət eylər.
Ey gecə, kədərim olsan da, getmə,
Səadət də olsan gəlmə, ey səhər!

Q

Qan tökməsə gözlər yenə gözlərdim mən,

Qəlbimdə sənin sirrini gizlərdim mən.
Olmazsa bu solğun bənizim, fəryadım,
Hər sirrini can-başla əzizlərdim mən.

Qəlbim kimə eşqindən əgər söz söylər,

Başlar sözu, hicran qəmini yüz söylər.
Baxsan yenə naz ilə, gülər qəm vurmuş.
Var ol, məni güldürmüsən, ey göz, söylər.

Qəlbim sənə bağlandı, nahaq etdim mən,

Eşqin yox imiş, qəlbimi incitdim mən.
Çəkdim qəmini, qeyrlə sən şad oldun,
Allah sənə sən tək verə yar, getdim mən.

Qəlbin dediyilə nə qədər xar oldun,

Bir zalıma sən gör nə giriftar oldun.
Anlarsan ürək, eşq nə divan tutmuş,
Bir gün yuxudan onda ki bidar oldun.

Qəm görmüşə hər gün yeni bir qəm yetişər,

Dərd ilə yanan qəlbə dava kəm yetişər.
Aşiqləri öldürməyə çox meyil etmə,
Bir gün sənə də bəla, ey sənəm, yetişər.

Qəm şadlığa çevrilər sənin lütfündən,

Daimi olar ömür dönüb baxsan sən.
Çatdırsa yanından ora yel bir torpaq,
Düzəxdə olar həyat suyu od birdən.

Qəmdən nə qədər silsin ürək üzdən qan,

Bir vəslinə etsin nə qədər can qurban,
Rəhm eylə ki, can yağmır axı göylərdən,
Əfv eylə, ürək göyərməyir torpaqdan.

Qurdu suyun ahıyla fələk çardağı,

Tonqal qaladı canda qəmin yığnağı.
Yellər kimi daim gəzirəm dünyanı,
Hardandı görüm vücudumun torpağı.

M

Mən ki bu qədər ağlaram aşkar-pünhan,

Zənn eyləmə qorxutdu məni tək bir can.
Gəldin, gözümə sudan lətif görsəndin,
Ağlatdı bu halın məni nalan-nalan.

Məst idi yenə sübh dünən bülbül də,

Gəlmişdi tutub müjdə üçün can əldə.
Söylərdi əsən yellərə: "De, Tanrı üçün,
Güldən nə soraq var gör obada, eldə".

Mişkindir üzün, saçınsa qandan əlvan,

Amma ki bilirsənmi necə, ey canan,
Üz mişkdir, amma ki hələ nafədədir,
Çıxmışsa da nafədən, olub zülfün qan.

N

Nəymiş görəsən dərdi, o ənbər saçlar

Çıxmış, de, başından bu sayaq, ey dildar?
Dərdindən əgər tük kimi incəlsəm də,
Barı belə çıxmaram başından, zinhar!

P

Püstəndə gülüşlər gəzir, ey dilbər, bax!

Bir gün kimidir üzün, gözəldir, parlaq!
Gördüm ki, yonur, rəndə çəkirsən gah-gah,
Yoxdur sənə bənzər yonulu heç ancaq.

O

Olmaz bu qədər ağıllı heç bir insan,

Mehrin, qılığın etdi məni lap heyran.
Şad olmuşam, ey yar, bu gecə vəslindən
Qorxum budur ancaq gələ birdən hicran.

Olsaydı əgər məndə deyək yüz min can,

Qarşında mən onları verərdim qurban.
Qəlbində bu hicrana dedin tab varmı,
Qəlb olsa idi, qəlbimə neylər hicran.

Ö

Ömrüm, – dedim, – oldu daha puç, rəhm eylə!

Dünya, – dedi,– korlandı həsəddən beylə,
Bir busə verərsənmi, – dedim, – can versəm?
Busəm, – dedi, – alçaldı haçandan, söylə!?

S

Sevdaya gərəkdir canı qurban et sən!

Şad olmaya könlün, onu viran et sən!
Vəslindən onun zərrə qədər pay görmə,
Dərd ilə atıb aləmi əfğan et sən!

Sevgin, demərəm, könüldə peyda olsun,

Əksin gözümə, istəmə, şeyda olsun.
Könlümdə, gözumdə olmasın sevgin qoy,
Yurdun nə cəhənnəm, nə də dərya olsun.

Sən hər nə qədər istəməsən qəmlər var,

Sevgində də hicran dolu çox dəmlər var.
Ayrılmağın əyyamı gəlib, bir dillən,
Bir dəmdə, özün gör, necə aləmlər var.

Sən qəssabsan, mənsə qurbanınam, bax,

Dözərəm çatsa da sümüyə bıçaq.
Adətdir, satırsan kəsdiyini sən,
Məni öldürsən də, gəl, satma ancaq.

Sən söylədin, ey gözəl: "Üzüm bir cənnət,

Yurdun, yuvan ondan tapacaq min ziynət".
Düzdürmü sənin sözün, yalandır yoxsa,
Dillənməyə könlündə kimin var cürət?

Sənsiz nəfəsim köksümə peykan olsun,

Sənsiz yaşasa, qəlb evi viran olsun,
Könlümdə sevinc olsa qəmindən qeyri,
Küllən bu vücudum ona zindan olsun!

Sərxoşlara gül saçmağa yellər gəldi,

Dildarına mey süzməyə dilbər gəldi.
Öldürməyə gəlmişdir o göz hüşyarı,
Xar etməyə əttarı o ənbər gəldi.

Səs saldı bütün aləmə bu qəm, möhnət,

Tuş gəlmədi vəslin mənə, qaldım həsrət.
Zülmündən olub qəmim mənim həddən çox,
Dözdüm necə bu qəmlərə heyrət, heyrət!

Sözlə məni qəmdən o gün azad etdin,

Vədinlə dünən qəlbimi çox şad etdin.
Çıxmışsa o gün söylədiyin fikrindən,
Bəlkə dediyin vədini bir yad etdin?!

Ş

Şahlar sevincinə xəbərsən, ey gül!

Bülbülə ilhamsan, hünərsən, ey gül!
Bu lətif hüsnünlə qorxuram ki, sən
Sərxoş ayaqlara düşərsən, ey gül!

Şam başından yanar, göz yaşı tökər

Gəldiyi qapıdan o çıxıb gedər.
Başınla öyünmə, şamə diqqət et!
Məhv olur başından ayağa qədər.

Şehdən payız içmişdir ağaclar badə,

Sərxoşca bir il çiçək tutur röyadə.
Açsın deyə bağlarda çiçək lalələri
Min teşt kimi düzüb çəmən səhradə.

Şəhla gözün, ey gözəl, baxsa məstanə,

Sərxoş da gələr, mey də gələr əfğanə.
Rəqs eyləsə saçların sənin bir ləhzə,
Yüz fitnə qopar, könül gələr tüğyanə.

T

Ta açdı sənin naməni yorğun bəndən,

Öpdü nə qədər xəttini məftun bəndən.
Vədinlə sənin könlü, gözü şad oldu,
Göz dikdi gələn yollara vurğun bəndən.

Ta düşdü bu cür ortaya hicran, könlüm,

Qorxum var, ola can evi viran, könlüm.
Gen düşməmisən sən ki yanından yarın,
Üzr istə mənim dilimcə ondan, könlüm.

Toxunma könlünə biçarə gülün,

İncitmə qəlbini avarə gülün.
Səbanın eşqiylə olmuşdur, ey dost,
O qanlı köynəyi sədparə gülün.

V

Vüsalınla dolu gecələr getdi,

Kirpiyimdən düşən incilər getdi.
Ürək rahatlığım, munisim, hər şey,
Sən getdin, səninlə bərabər getdi.

Y

Yaşlar axıdar qəmli üzümdən dərdin,

Zülm etmədə qalmazdır özündən dərdin,
Yansam da mən odlarda sənin dərdindən,
Qəmdən yanaram, getsə gözümdən dərdin.

Yer verməz ürək gözdə sənə, xar olasan,

Qəlbində də qoymaz ki, gülüm, zar olasan.
Canımda sənə yer verərəm ancaq mən,
Son dəmdə gəlib, bəlkə, mənə yar olasan.

Yetməzmi, qəribə verdin işgəncə,

Cəfanın hüdudu olmazmı, səncə!?
Demişdin; Gəncədə kamə yetərsən,
İndi bu mən, bu sən, bax, bu da Gəncə!..

Yoxdursa bu qəmlərdə mənə bir yan ol,

Ey göz, daha qan ağla, könül sən qan ol.
Eşqin qəmini sən ki təzə çəkmirsən,
Könlüm, nə deyim eşqə necə qurban ol.

Yudun xətaləri, sən ey lütfkar,

Qulluq sırğan bütün qulaqlarda var.
Günahın yükünü götür, ey Allah,
Dar gündə kimsəni sən eyləmə xar!

Yun əyirən oğlan mənim canımdır,

Onun zənəxdanı bir zindanımdır.
Onun dodağından busə ver, allah,
Çünki o dodaqlar can dərmanımdır!

Z

Zülfün necə eylər üzünə naz, gör bir,

Qorxum var olum paxıllığımdan kafir.
Mən bəndəsi ollam o yelin, ağ üzdən
Qaldırmağa görsün saçını bir tədbir.

Zülm etsə mənə çörəkçi dilbər hərgah,

Kin ilə deyil, naz ilə eylər gah-gah.
Qaldım qəminin əlində mən sanki xəmir,
Qorxum budur: atsın oda yarım nagah.

Zülm ilə alıb qəlbimi yarım candan,

Qaytarsa da, almaram qaçıb mən ondan.
Məhşərdə ürəksizcə durub qoy yerdən,
Olsun bu, bəhanə, yapışım canandan.

Zülmət gecə qəm çəkməyə nə həmdəmsən,

Cismim kimi incəlməmisən, möhkəmsən.
Aşiqlərə qiymət verə bilməzsən sən,
Aşiq deyil, eşq əhlinə nə məhrəmsən.

Mənbə

Məhsəti Gəncəvi. Rübailər. Bakı, 1981.