Kitabi-Dədə Qorqud/Qanlı Qoca oğlı Qanturalı boyını bəyan edər, xanım, hey-hey!

←Duxa Qoca oğlı Dəli Domrul boyını bəyan edər, xanım, hey!

Kitabi-Dədə Qorqud. Qanlı Qoca oğlı Qanturalı boyını bəyan edər, xanım, hey-hey!

Qazılıq Qoca oğlı Yegnək boyını bəyan edər, xanım, hey!→

5 QANLI QOCA OĞLI QANTURALI BOYINI BƏYAN 6 EDƏR, XANIM, HEY-HEY!
Oğuz zamanında Qanlı qoca, deyərlərdi, 7 bir gürbüz ər vardı. Yetişmiş bir cılasun oğlı vardı. 8 Adına Qanturalı derlərdi. Qanlı qoca aydır: 9 “Yaranlar, atam öldi, mən qaldım. Yerin-yurdm tutdım. 10 Yarınkı gün mən öləm, oğlum qala. Bundan yegrəgi yox11dur ki, gözüm görərkən, oğul, gəl səni evərəyim!” - dedi. 12 Oğlan aydır: “Baba, çün məni evərəyim dersən, mana 13 layiq qız necə olur?”
D171 Qanturalı aydır: “Baba, mən yerimdən 1 durmadın ol durmış ola! Mən qaraquc atıma binmədin ol 2 binmiş ola! Mən qanlu kafir elinə varmadın ol varmış, 3 mana baş gətürmiş ola!” - dedi.
Qanlı qoca aydır: “Oğul, 4 sən qız istəməzmişsən, bir cıla- sun-bahadır istərmiş5sən, anun arqasında yeyəsən-içəsən, xoş keçə6sən!” Aydır: “Bəli, canım baba, eylə istərəm! Pəs varasın, 7 bir cici-bici türkman qızını alasan, nagahandan tayınam, 8 üzərinə düşəm, qamı yırtıla?” - dedi. Qanlı qoca 9 aydır: “Oğul, qız görmək səndən, mal-rizq vermək 10 bəndən!” - dedi.
Böylə digəc ərənlər əvrəni Qanturalı 11 yerindən durdı. Qırq yigidin yanma aldı. İç Oğuzı 12 gördi, qız bulımadı, qayıtdı gerü döndi. Evlərinə 13 gəldi. Babası aydır:
D172 “Oğul, qız buldunmı?” Qanturalı 1 aydır: “Yıqılsun Oğuz elləri, mana yararu qız bulımadum, baba”, - 2 dedi. Babası aydır: “Hey, oğul! Qız diləyü varan böylə 3 varmaz”. Qanturalı aydır: “Ya necə varar, baba?” - dedi.
4 Qanlı qoca aydır: “Oğul, sabah varub, öylən 5 gəlmək olmaz. Öylən varub axşam gəlmək olmaz. 6 Oğul, sən mala be- cid ol yığ, mən sana qız arayı 7 gedəyim!” - dedi.
Qanlı qoca sevini-qıvanı urı 8 durdı. Ağ saqallu pir-qocalar yanına bıraqdı. 9 İç Oğuza girdi. Qız bulımadı. Dolandı. 10 Daş Oğuza girdi, bulımadı. Dolandı, Trabuzana 11 gəldi. Məgər Trabuzan təkürinin bir əzim-görklü 12 məhbub qızı vardı. Sağına-soluna iki qoşa 13 yay çəkərdi. Atduğı ox yerə düş-məzdi. D173 Ol 1 qızın üç canvər qalınlığı-qaftanlığı vardı. “Hər kim 2 ol üç canvəri basa-yensə, öldürsə, qızımı 3 ana verirəm” deyü
vədə eyləmişdi. Basamasa, başın 4 kəsərdi. Böyləliklə, otuz iki kafir bəginün 5 oğlunun başı bürc bədənində kəsilüb asılmış idi. 6 Ol üç canvərin biri qağan aslandı, biri qara 7 buğaydı, biri dəxi qara buğra idi. Buların hər birisi 8 bir əjdərhaydı. Bu otuz iki baş kim bürcdə asılmış 9 idi, qağan aslanla qara buğranın yüzin görməmişlərdi, 10 ancaq buğa buynuzmda həlak olmuşlardı.
Qanlı qoca 11bu başları və bu canvərləri gördi, başında olan 12 bit ayağına dərildi. Aydır: “Varayım, oğluma doğrı 13 D174 xəbər verəyim, hünəri varsa, gəlsün alsun, yoxsa 1 evdəki qıza razı olsun”, - dedi.
At ayağı 2 külük, ozan dili çevik olur. Qanlı qoca gedərək 3 gəldi, Oğuza çıqdı. Qanturalıya xəbər oldı. 4 “Baban gəldi” dedilər. Qırq yigidlə babasına qarşu 5 vardı. Əlin öpdi. Aydır: “Canım baba, mana yarar 6 qız buldunmı?” Aydır: “Buldum, oğul, hünərin var isə”, - 7 dedi. Qanturalı aydır: “Altun-aqça- mı istər? 8 Qatır-bəsərəkmi istər?” Babası aydır: “Oğul, hünər gərək, hünər!” - 9 dedi. Qanturalı aydır: “Baba, yelisi qara Qazılıq atuma 10 əyər salayım, qanlu kafir elinə aqm çapayım. Baş 11 kəsim, qan dökim. Kafirə qan qusdurayım. Qul-12qara- vaş gətürəyim, hünər göstərəyim”.
Qanlu qoca aydır: 13 “Hay, canım oğul! Hünər dedigim ol D175 degil; ol qız 1 içün üç canvər saqlamışlar. Hər kim ol üç can- vəri 2 basa, ol qızı ana verirlər; basub öldürməsə, 3 anun başını kəsirlər, bürcə asarlar”.
Qanturalı 4 aydır: “Baba, bu sözi sən mana diməmək gərək idin. Çünki 5 dedin, əlbətdə varsam gərək. Başıma qaxınc, yüzümə toxınc 6 olmasun. Qadun ana, bəg baba, əsən qalun!” - dedi. Qanlı 7 qoca aydır: “Gördünmi mən mana netdim? Oğlana qorxunc xəbərlər 8 verəyim, ola kim getməyə, dönə”, - dedi.
Qanlı qoca bu arada 9 soylamış, görəlim, xanım, nə soylamış, aydır:
Oğul, sən 10 varacaq yerün Dolamac-dolamac yolları olur. Atlu 11 batub çıqamaz
anun balçığı olur.
^*SB105SK**-
D176
D177
Ala yılan sökəməz
12 anun ormanı olur.
Göglə pəhlu uran
anun qalası 13 olur.
Göz qaquban könül alan
anun görklüsi olur.
1 “Hay!” demədin baş götürən cəlladı olur.
Yağrınmda 2 qalqan oynar yiyəsi olur.
Yavuz yerlərə yeltəndin,
qayıda 3 döngil!
Ağ saqallu babanı,
Qarıcıq olmuş ananı bozlatmağıl! - 4 dedi.
Qanturalı qaqıdı, aydır:
Nə söylərsən, nə 5 aydarsan, canım baba? Bu qədər işdən qorxan yigitmi olur?
6 Alp ərə qorxu vermək eyib olur.
Dolamac yollarını
7 Qadir qorsa, dünlə yortam.
Atlu batub anun balçığına
8 qumlar döşəyim.
Ala yılan sökəməz ormanını
çaqmaq çaqub 9 oda uram. Göglə pəhlu uran qalaların Qadir qorsa, 10 yapam-yıqam.
Göz qaçuban könül alan görklüsinin boynın 11 öpəm.
Yağrınmda qalqan oynar babasının Qadir qorsa, 12 başın kəsəyim!
Ya varmıyam? Ya gələm, ya gəlməyəm, Ya qara buğranın
13 köksi altında qalam!
Və ya buğanın buynuzmda ilişəm.
1 Ya qağan aslanın qaynağında didiləm.
Ya varam, ya varmayam,
Aal#? 106 fW3-
D178
D179
2 Ya gələm, ya gəlməyəm!..
Yenə görüncə bəg baba, xatun ana,
əsən qalun! - 2 3 dedi.
Gördilər ki, namus içün yenilməz, ayıtdılar: “Oğul, 4 uğurun açıq olsun! Sağ-əsən varub gələsən!” - 5 dedilər.
Atasmın-anasmın əllərin öpdi. Qırq 6 yigidin yanına bı- raqdı. Yedi gün yedi gecə yortdılar. 7 Kafirin sərhədinə irdilər. Çadır dikdilər. Yügrək atın 8 yügürdüb Qanturalı gürzin gögə atar, enüb yerə 9 düşmədin qarvar-tutar.
Hey qırq eşim, qırq yoldaşım!
Yügrək 10 11 olsa, yarışsam.
Güclü olsa, gürəşsəm.
Haq Taala 11 inayət eyləsə,
Üç canvəri öldürsəm.
Gözəllər 12 sərvəri Sarı donlı Selcan xatunı alsam.
13 Atam-anam evinə dönsəm.
Hey qırq eşim, qırq yoldaşım!
1 Qırqınuza qurban olsun mənim başım! - deyü söylərdi.
2 Bunlar bu sözdə ikən məgər, xanım, təkürə xəbər vardı.
3 “Oğuzdan Qanturalı derlər, bir yigit var imiş, qızın 4 diləyü
gəli yürür”, - dedilər. Kafirlər yedi ağac yer qarşu 5 gəldilər.
“Niyə gəldinüz, yigit, yenil”, - dedilər. “Verişməgə-alışmağa
6 gəldik”, - dedilər. İzzət-hörmət eylədilər. Aq çadır dikdilər,
7 ala qalı döşədilər, ağca qoyun qırdılar, yedi yıllıq 8 al şərab
içürdilər. Aluban bunları təkürə gətürdilər. 9 Təkür taxt üzərində
oturmışdı. Yüz kafir için 10 geyinmişdi. Yedi qat meydanı
dolandı gəldi.
11 Məgər qız meydanda bir köşk yapdırmış idi. Cəmi 12 yanında olan qızlar al geymişlərdi, kəndü saru 13 geymiş idi. Yuqarıdan tamaşa edərdi.
Qanturalı 1 gəldi, qara şayqalu təkürə salam verdi. Təkür 2
“əleyk” aldı. Ala qalı döşədilər, oturdı. Təkür 3 aydır: “Yigit, nə yerdən gəlürsin?” Qanturalı yerindən 4 durı gəldi. Apul- apul yürüdi, ağ alnını açdı. 5 Ağ biləklərini sığadı, ayıtdı kim:
^*SB107SK**-
Qarşu yatan qara dağını 6 aşmağa gəlmişəm!
Aqındılı suyını keçməgə gəlmişəm!
Dar 7 ətünə* , gen qoltuğına sığmu gəlmişəm!
Tanrı buyuruğıyla, Peyğəmbər 8 qövliylə
Qızunı almağa gəlmişəm! - dedi.
Təkür aydır: 9 “Bu yigidin sözi yügrək, əgər əlində hünəri var isə”, 10 dedi. Təkür aydır: “Bu yigidi anadan doğma soyun!” "Soydılar. Qanturalı altunlu incə kətan bezin 12belinə sardı. Qanturalıyı alub meydana gətürdilər.
D180 13 Qanturalı camal və kamal iyəsi yigit idi. Oğuzda 1 dört
yigit niqabla gəzərdi. Biri Qanturalı, biri 2 Qaraçəkür və oğlı Qırqqınuq və Boz ayğırlu Beyrək. 3 Qanturalı niqabın sərpdi. Qız köşkdən baqardı. 4 Daraqlığı boşaldı, kedisi mavladı. Avsal olmış 5 dana kibi ağzının suyı aqdı. Yanındağı qızlara 6 aydır: “Haq Taala atamın könlinə rəhmət eyləsə, kəbin 7 kəsüb məni ol yigidə versə. Bunun kibi yigit heyf 8 ola ki, canvərlər əlində həlak ola! - dedi.
Bu məhəldə 9 dəmür zəncirlə buğayı gətürdilər. Buğa dizin çökdi, 10 buynuzıyla bir mərmər daşı yoğurdı, penir kibi ditdi. 11 Kafirlər aydır: “Şimdi yigidi atar-yıqar, sərər-pırtar. 12 Yıqılsun Oğuz elləri! Qırq yigit bir bəg oğlıyla 13 bir qızdan ötri ölmək nolur”, - dedilər.
D181 Bunı eşidicək 1 qırq yigit ağlaşdılar. Qanturalı sağma baq- dı, qırq 2 yigidin ağlar gördi. Solma baqdı, eylə gördi. Aydır: 3 “Hey, qırq eşüm, qırq yoldaşım, niyə ağlarsız? Quruluça qopuzum 4 gətürün, ögün məni!” - dedi. Burada qırq yigit 5 Qanturalıyı ögmişlər. Görəlim, xanım, necə ögmişlər. Aydır:
6 Sultanım Qanturalı, qalqubanı yerindən durmadınmı?
Yelisi 7 qara Qazılıq atu binmədinmi
Arqu mili Ala dağı avlayuban-8quşlayuban?
Babanın ağ-ban eşigində
qaravaşlar inək 9 sağar görmədinmi?
“Buğa, buğa!” dedikləri
qara inək buzağısı 10 degilmidir?
Yəqin ki, katib “ətəgüə” yazmaq istəmişdir.
^*SB108SK**-
Alp ərənlər qırımından qayururdı.
Oldur, Sarı 11 donlu Selcan xatun köşkdən baqar, Kimə baqsa, eşqiylə 12 oda yaqar!
D182
D183
D184
Qanturalı San donlu qız eşqinə 13 bir “hu!” dedi. “Mərə, buğanızı qoyu verin, gəlsün!” - dedi. Buğanın 1 zəncirin aldılar, salı verdilər. Buynuzı almas cida kibi 2 Qanturalının üzərinə sürdi.
Qanturalı adı 3 görklü Məhəmmədə salavat gətürdi. Buğanın alnına bir yumruq 4 eylə urdı kim, buğayı göti üzərinə çö- kürdi. Alnına 5 yumruğm dayadı, sürdi meydanın başına çıqar- dı. 6 Çoq çalışdılar: nə buğa yenər, nə Qanturalı yenər. 7 Küt- küt buğa solmağa başladı. Ağzı köpükləndi. 8 Qanturalı aydır: “Bu dünyayı ərənlər aqlla bulmışlardır. 9 Bunun önindən sıçrayayım, nə hünərim varsa, ardından 10 göstərəyim!” - dedi. Adı görklü Məhəmmədə salavat gətürdi. 11 Buğanın önin- dən savıldı, buğa buynuzı üzərinə 12 dikəldi. Quyruğından üç kərrə götürüb yerə saldı. 13 Sünükləri xurd oldı. Basdı, boğazladı. Pıçaq 1 çıqarıb dərisini yüzdi. Ətin meydanda qoyub, dərisini 2 Təkürün öninə gətürüb aydır: “Danla qızını mana verərsən”, - 3 dedi.
Təkür aydır: “Mərə, qızı verin! Şəhərdən sürün, 4 çıqsun- getsün!” - dedi. Təkürün qardaşı oğlı vardı, 5 aydır: “Canvər- lər sərvəri aslandır, onunla dəxi oyun 6 göstərsün, qızı andan sonra verəlüm!” - dedi.
Vardılar, 7 aslanı çıqardılar, meydana gətürdilər. Aslan hayqırdı, 8 meydanda nə qədər at varsa, qan qaşındı. Yigitləri
9 aydır: “Buğadan qurtuldı, aslandan necə qurtula?” - dedilər.
10 Ağlaşdılar. Qanturalı yigitlərin ağlar gördi. Aydır: 11 “Marə, alca qopuzum ələ alun, məni ögün! Sarı donlu 12 qız eşqinə bir aslandan dönəyimmi?” - dedi. Yoldaşları 13 burada soylamış, görəlim, xanım, nə soylamış, aydır:
Sultanım 1 Qanturalı,
Ağca sazlar içində
Sarı gönlər görübən 2 taylar basan,
Ön damarın dəlübən qanın soran,
Qara 3 polad uz qılıcdan qayıtmayan,
^“sB1098K**-
Ağca tozlu qatı yaydan dərsinməyən.
4 Ağ yeləklü ötkün oxdan qayıqmayan Canvərlər sərvəri 5 qağan aslan qıran Ala köpək itinə kəndözin taladarmı?
6 Alp yigitlər savaş güni
qırımından qayurırmı? - dedilər.
7 Sarı donlı Selcan xatun köşkdən baqar,
Kimə 8 baqsa, eşqiylə oda yaqar!
Sarı donlu qız eşqinə 9 bir “hu!” dedi Qanturalı: “Mərə kafir, aslanını qoy-ver 10 gəlsün!” - dedi. Qara polad uz qılıcım yoq kim, qarvaşduğı 11 dəm iki biçəydim. Sana sığındım comərdlər comərdi, ğəni 12 Tanrı, mədəd!” - dedi. Aslanı qoyu verdilər. Sürdi 13 gəldi. Qanturalı bir kəpənəgi qapağına dola- D185 dı, aslanın 1 pəncəsinə sunı verdi. Adı görklü Məhəmmədə salavat 2 gətürdi. Aslanın alnın gözədüb bir yumruq eylə 3 urdı kim, yumruq çənəsinə toqundı, ovatdı. Sügsünindən 4 tutdı, belini üzdi. Andan götürüb yerə urdı. 5 Xurd oldı. Təkür öninə gəldi. Ayıtdı: “Yarın qızını 6 mana vergil!” - dedi.
Təkür aydır: “Qızı gətürün verün, bu 7 yigidi gözüm gördi, könlüm sevdi. Gərək dursun, 8 gərək getsün!” - dedi. Yenə qardaşı oğlı aydır: “Canvərlər 9 sərhəngi dəvədir. Anunla dəxi oyunın oynasun, - dedi. 10 Andan sonra qızı verəvüz!” - dedi.
Çün inayət 11 Tanrıdan oldı, bəgün, paşanın himməti Qan- turalıya12 oldı. Təkür “Dəvənin ağzın yedi yerdən bağlan!” - 13 D186 dedi. Həsud kafirlər bağlamadılar, yülərin sıyırıb salı 1 verdilər. Qanturalı qızlar, dəvənin qoltuğından girər, 2 fırlar-çıqar. Sərxoş yigit həm iki canvərlə savaşmışdı. 3 Taymdı, düşdi. Altı cəllad ənsəsinə gəldilər. 4 Yalın qılıc tutdılar. Burada yoldaşları soylamış, 5 görəlim, xanım, nə soylamış:
Qalqubanı, Qanturalı, 6 yerindən durı gəldin,
Yelisi qara Qazılıq atın butun 7 bindin.
Ala gözlü yigitlərin yanına aldın.
Arxu beli 8 Ala dağı dünin aşdın,
Aqındılı suyın dünin keçdin,
9 Qanlu kafir elinə dünin girdin.
Qara buğa gəldügində 10 xurd-xaş eylədin.
-*«|s§8110SK**-
D187
D188
Qağan aslan gəldügində belini 11 bükdün.
Qara buğra gəldügində nə keçdin?
Qara-qara dağlardan 12 xəbər aşa.
Qanlu-qanlu sulardan hənir keçə.
Qalın Oğuz 13 elinə xəbər vara,
Qanlı qoca oğlı Qanturalı 1 netmiş deyələr:
Qara buğa gəldügində qılçatmamış,
Qağan 2 aslan gəldügində belin bükmiş,
Qara buğra gəldigində 3 nə kiçikmiş?! -
deyələr.
Ulu-kiçi qalmaya, - söz aydına,
Qarı-qoca 4 qalmaya, - qu aydına.
Ağ saqallu baban bunlu ola,
Qarıcıq olmuş 5 anan qan-yaş dökə.
Xanım, qalqubanı yerindən durmaz 6 olsan,
Altı cəllad ənsəndə yalın qılıc tutar.
7 Gafillicə görklü başın kəsər.
Aşağadan yuqarı 8 baqmazmısan?
Qarşuna ala qaz gəldi, şahinin atmazmı9san?
Sarı donlu Selcan xatun
işarət edər 10 görməzmisən? Səni dəvə bummdan zəbun olur 11 dedilər,
bilməzmisən?
Sarı donlu Selcan xatun 12 köşkdən baqar,
Kimsə baqar, eşqlə oda yaqar!
Sarı 13 donlu qız eşqinə bir “hu!” dedi. Qanturalı uru 1 durdı. Aydır: “Mərə, mən bu dəvənin bumına yapışcaq, 2 ol qız söziylə yapışdı, - derlər. Yarın Oğuz elinə 3 xəbər vara, dəvə əlində qalmışdı, qız qurtardı, - deyələr. 4 Mərə, qolca qopuzum çalun, ögün məni! Yaradan Qadir Tanrıya 5 sığundum. Bir buğradan dönəyinmi? İnşaallah, bunun dəxi 6 başın kəsəyim!” - dedi.
Yigitləri Qanturalıyı ögüp 7 soylamış, görəlim, xanım, nə soylamış:
Qab qayalar başında 8 yuva tutan,
Qadir, ulu Tanrıya yaqın uçan,
-*«|s§8111SK**-
D189
D190
Mancılığı 9 ağır daşdan ğızıldayub
qatı enən,
Arı gölün 10 ördügin şaqıyub alan,
Qaba öykə dib yürürkən 11 dartub üzən,
Qarmcığı ac olsa, qalqub uçan,
12 Cümlə quşlar sultanı çal qaraquş Qanadıyla saqsağana 13 kəndözin şaqıdarmı?
Alb yigitlər qırış güni qırımından 1 qayırırmı? - dedilər. Sarı donlu Selcan xatun köşkdən 2 baqar Kimə baqsa, eşqiylə oda yaqar!
Sarı donlı 3 qız eşqinə bir “hu!” - dedi.
Qanturalı adı görklü 4 Məhəmmədə salavat gətürdi. Dəvəyə bir dəpmə urdı. 5 Dəvə bağırdı. Bir dəxi urdı, dəvə ayağı üzərinə 6 durımadı, yıqıldı. Basub iki yerdən boğazladı. 7 Arqasmdan iki qayış çıqardı. Təkürün öninə bıraqdı. 8 Aydır: “Aqınçıların tirkəşi bağı, üzəngüsi qayışı 9 üzülür, dikməgə gərək olur”, - dedi.
Təkür aydır: “Vallah, 10 bu yigidi gözüm gördi, könlüm sevdi”, - dedi. Qırq 11 yerdə otaq dikdirdi. Qırq yerdə qızıl ala gərdək 12 dikdirdi. Qanturalıyla qızı gətürüb, gərdəkə 13 qoydılar.
Ozan gəldi, yelətmə çaldı. Oğuz yigidinin 1 öykəni qapardı, qılıcm çıqardı, yeri çaldı-2kərtdi. Ayıtdı kim, yer kibi kər- tiləyin, topraq kibi 3 savrılayın, qılıcıma doğranayın, oxuma sancılayın, 4 oğlum doğmasun, doğarsa, on günə varmasun, 5 bəg babamın, qadın anamın yüzin görmədin bu gərdəkə 6 girərsəm!” - dedi. Evini çözdi. Qaytabanın bozlatdı, 7 qaraquçm kişnətdi. Dün qatdı, köçdi.
Yedi 8 gün yedi gecə yortdı. Oğuzun sərhədinə çıqdı. 9 Çadır dikdi. Qanturalı aydır:
Hey qırq eşüm, 10 qırq yoldaşım!
Qurban olsun sizə mənim başım!
Haq 11 Taala yol verdi, vardım.
Ol üç canvəri 12 öldürdüm.
Sarı donlı Selcan xatunı aldım-13gəldim.
Xəbər eylən, babam mana qarşu gəlsün! - dedi.
D191 1 Qanturalı baqdı gördi bu qonduğı yerdə quğı 12 quşları,
dumalar, turaclar, kəkliklər uçarlar. Sovuq-3sovuq sular, çayırlar-çəmənlər... Selcan xatun bu yeri 4 görklü gördi, bəgəndi. Düşdilər, işrətə məşğul oldılar. 5 Yedilər, içdilər.
Ol zamanda Oğuz yigitlərinə nə qəza 6 gəlsə, uyxudan gəlürdi. Qanturalmın uyxusı 7 gəldi, uyudı. Uyurkən qız aydır: “Mənim möhüblərim çoqdur. 8 Nagah alğarla gəlməsün, tutu- ban yigidim öldürməsünlər! 9 Ağca yüzlü mən gəlini tutub, atam-anam evinə ilətməsünlər! - 10 dedi. Qanturalmın atmı için tutdı, geydirdi. 11 Kəndü dəxi için tutdı, geyindi. Sügüsin əlinə aldı, 12 bir yüksək yerə çıqdı, gözlədi.
Məgər, xanım, təkür peşiman 12 oldı. “Üç canvər öldürdi- D192 giçün bir qızcığazımı 1 aldı-getdi”, - dedi. İçin qara donlı, gög dəmürli 2 altı yüz kafir seçdi. Gecə-gündüz yortdılar. Naga- handan yetdilər. 3 Qız hazır idi. Baqdı gördi, ilğar yetdi. Atın 4 oynatdı, Qanturalmın üzərinə gəldi. Soylamış, görəlim, 5 xanım, nə soylamış, aydır:
Gafil olma, qara başın qaldır, yigit!
6 Ala qıyma görklü gözün açğıl, yigit!
Qaralarından ağ əllərin 7 bağlanmadın,
Ağ alnun qara yerə dəpilmədin,
Gafillə görklü başın 8 kəsilmədin,
Alca qanın yer yüzinə dökülmədin,
Yağı yetdi, 9 düşmən irdi,
Nə yatursan, qalqğıl!
Qab qayalar oynamadın, 10 yer obruldı.
Qarı bəglər ölmədin el boşaldı. Qurcuşuban-11uğraşuban dağdan endi.
Yasanuban üzərinə yağı 12 yetdi.
Yatacaq yermi buldun, yurtmı buldun,
noldı sana? - 13 deyü çağırdı.
D193 Qanturalı sərmərdi, oyandı; uru 1 durdı. Aydır: “Nə söy- lərsən, görklüm?” - dedi. Aydır: “Yigidim, 2 üzərinə yağı gəldi. Oyarmaq bəndən, savaşuban hünər 3 göstərmək səndən!” - dedi. Qanturalı gözin açdı, 4 qapaqların qaldırdı. Gördi gəlin
at üzərində geyinmiş, 5 sügüsi əlində. Yer öpdi. Aydır: “Amənna və səddəqna! Məqsudımız 6 Haq Taala dərgahında hasil oldı” deyüb, arı sudan 7 abdəst aldı. Ağ alnını yerə qodı. İki rikət namaz qıldı, 8 atına bindi. Adı görklü Məhəmmədə salavat gətürdi. Qara 9 donlı kafirə at saldı. Qarşu vardı.
Selcan 10 xatun at oynatdı. Qanturalmın öninə keçdi. 11 Qanturalı aydır: “Görklüm, qanda gedərsən?” - dedi. Aydır: 12 “Bəg yigit, baş əsən olsa, börk bulınmazmı olur? 13 Bu gələn D194 kafir çoq kafirdir. Savaşalım, dögüşəlim: ölənimiz 1 ölsün, diri qalanımız odaya gəlsün!” - dedi. Burada 2 Selcan xatun at saldı, qırımın basdı. Qaçanın 3 qovmadı. “Aman” deyəni öldürmədi. Eylə sandı ki, 4 yağı basıldı. Qılıcının balçağı qan odaya gəldi. 5 Qanturalıyı bulımadı.
Ol məhəldə Qanturalmın 6 babası-anası çıqa gəldi. Gördi- lər kim, bu gəlin 7 kişinin qılıcının balçağı qanlu, oğlı görünməz. 8 Xəbər sordılar, görəlim, necə sordılar. Anası aydır:
Anam 9 kişi, qızım kişi,
Ala danla yerindən durı gəldin,
oğulı 10 tutdurdunmı?
Gafillə görklü başın kəsdirdinmi?
“Qadın 11 ana, bəg baba” deyü
bozlatdınmı?
Sən gəlürsən, bir bəbəgüm 12 görünməz.
Bağrım yanar, -
Ağız-dildən bir qaç kəlmə xəbər mana!
13 Qara başım qurban olsun, gəlin, sana!
D195 Qız bildi kim, 1 qayın anası, qayın atasıdır. Qamçıyla işarət qılub: 2 “Odaya düşün. Nə yerdə enir-qarışur toz varsa 3 və nə yerdə qarğa-quzğun oynarsa, anda istəyəlüm!” - dedi. 4 Atma mahmuz urdı. Bir yüksək yerə çıqdı, gözlədi; 5 gördi kim, bir dərənin içində toz gah dərilür, gah dağılur. Üzərinə gəldi, gördi kim, Qanturalmın7 atını oxlamışlar. Gözinin qapağın oxşamışlar, yüzini 8 qan bürimiş. Durmaz qanın silər. Kafirlər üyişər, qılıcın 9 yalın eylər, kafiri öninə qatub qovar.
Selcan xatun 10 bunı böylə gördi, içinə od düşdi. Bir bölük qaza 11 şahin girmiş kibi kafirə at saldı. Bir ucmdan 12 qırub ka-
-«*s§iä ı i4gft»KsD196
D197
firi, ol bir ucma çıqdı. Qanturalı 13 baqdı gördi kim, bir kimsənə yağryr öninə qatmış, qovar. 1 Selcan idügin bilmədi, qaqıdı. Bu arada soylamış, 2 görəlim, xanım, nə soylamış, aydır:
Qalqubanı yerindən duran 3 yigit, nə yigitsən?
Yelisi qara Qazılıq atma binən yigit, 4 nə yigitsən? Qafillücə başlar kəsən,
Dəstursızca mənim 5 yağıma girən yigit, nə yigitsən? Dəstursızca yağıya girmək
6 bizim eldə eyib olur.
Mərə, yüri!
Toğan quş oluban 7 uçayınmı?
Saqalınla boğazından tutayınmı?
Gafillücə 8 sənin başın mən kəsəyinmi?
Alca qanın yer yüzinə tökəyinmi?
9 Qara başın tərkiyə asaymmı?
Mərə, qəzası yetmiş yigit, nə yigit10sən,
qayıda döngil! - dedi.
Selcan xatun burada soylamış, 11 görəlim, xanım, nə soylamış, aydır:
Hey, yigidim, bəg yigidim!
12 Qaytabanlar torumından dönərmi olur?
Qaraqucda Qazılıq 13 atlar
quluncığın dəpərmi olur?
Ağ ayılda ağca qoyun
quzıcığın 1 süsərmi olur?
Alp yigitlər, yeg yigitlər
görklüsinə 2 qıyarmı olur?
Yigidim, bəg yigidim!
Bu yağının bir ucm 3 mana,
bir ucm sana! - dedi.
Qanturalı bildi kim, bu yağı 4 basub dağıdan Selcan xatundur. Bir tərəfinə dəxi 5 kəndü girdi, qılıc dartub yüridi. Kafir başın 6 kəsdi. Yağı basıldı, düşmən sındı.
D198
D199
Selcan xatun 7 Qanturalıyı at ardına aldı, çıqdı. Gedərək Qan8turalının fikrinə bu gəldi kim:
Qalqubanı, Selcan xatun, 9 durduğında,
Yelisi qara Qazılıq atun bindügində,
Babamın 10 ağ-ban eşiginə düşdügində,
Oğuzun ala gözli qızı-11gəlini bildıqda,
Hər kişi sözin söylədikdə,
Sən orada 12 durasan, ögyəsən,
“Qanturalı zəbun oldı,
At 13 ardına aldım çıqdım” deyəsən.
Gözüm döndi, könlüm getdi.
1 Öldürürəm səni! - dedi.
Selcan xatun hal nə 2 idügin bilüb, soylamış, görəlim, xanım, nə soylamış, aydır:
Bəg yigit, 3 ögünərsə, ər ögünsün-aslandır! Ögünməklik övrətlərə 4 böhtandır.
Ögünməklə övrət ər olmaz.
Ala yorğan içində 5 səninlə dolaşmadım.
Datlu damaq tutubanı soruşmadım.
6 Al duvağım altından söyləşmədim.
Tez sevdin, tez usandın, qavat 7 oğlı, qavat!
Qadir Allah bilür, mən sana
munisəm, yaram, qıyma 8 mana! - dedi.
Qanturalı aydır: “Yoq, əlbətdə öldürsəm gərək9dir”, - dedi. Qız qaqıdı aydır: “Mərə, qavat oğlı, qavat! 10 Mən aşağa qulpa yapışuram, sən yuqarı qulpa yapışursan. 11 Mərə, qavat oğlı, oxınlamı, qılıcınlamı? Gəl bərü, söyləşəlim!” - 12 dedi. Atın dəpdi. Bir yüksək yerə çıqdı. Sadaqmdan 13 doqsan oxın yerə dökdi. İki oxın dəmrənin 1 çıqardı: birin gizlədi, birin əlinə aldı. Dəmrənlü oxla 2 atmağa qıyamadı. Aydır: “Yigit, at oxunı!” Qanturalı 3 aydır: “Qızların yolı əvvəldir, əvvəl sən at!” - dedi. Qız 4 bir oxla Qanturalıyı atdı şöylə kim, başında olan 5 bit ayağına endi. İlərü gəlib Selcan xatunını qucaqlayıb
•Aaf#? 116 SIS**-
6 banşmışlar-soruşmışlar. Qanturalı soylamış, görəlim, 7 xanım, nə soylamış, aydır:
Yalab-yalab yalabıyan incə donlum!
8 Yer basmayıb yüriyən Qar üzərinə qan dammış
kibi qızıl 9 yanaqlım!
Qoşa badam dar ağızlum!
Qələmçilər çaldığı 10 qara qaşlım!
Qurması qırq tutam qara saçlım!
Aslan 11 uruğı, sultan qızı,
öldürməgə mən səni qıyarmıdım?!
12 Öz canıma qıyam, mən sana qıymayam;
Mən səni sınardım, - dedi.
13 Selcan xatun dəxi bu arada soylamış, görəlim, xanım, nə D200 1 soylamış, aydır:
Qalqubanı yerimdən durar idim,
Yelisi 2 qara Qazılıq atuma hinərdim.
Babamın ağ-ban evindən 3 çıqardım.
Arqu beli, Ala dağı avlar idim.
Ala-gen sığm-4keyik qovar idim.
Darıyanda bir oxla nəmlərdim Dəmrənsüz 5 oxla, yigit, səni sınar idim!
Öldürməgə, yigidim,
mən 6 səni qıyarmıdım?! - dedi.
Irağından-yaqınından gəlişdilər. 7 Gizlü yaqa tutuban yi- ləşdilər. Datlu damağ verübən soruşdılar, 8 ağ-boz atlar binü- bən yortuşdılar, bəg babası yanma 9 irişdilər.
Babası oğlancuğm gördi, Allaha şükrlər 10 eylədi. Oğlıyla, gəlinlə Qanlı qoca Oğuza girdi. 11 Gög ala görklü çəmənə çadır dikdi. Atdan ayğır*’ 12 dəvədən buğra, qoyundan qoç qırdırdı. Dügün etdi. Qalın 13 Oğuz bəglərin ağırladı. Altunluca günlü- D201 gin diküb, 1 Qanturalı gərdəginə girüb, muradma-məqsudma
Ensiklopediyada “atdan-ayğırdan” getmişdir. - Red.
irişdi.2 Dədəm Qorqut gəlüb şadlıq çaldı. Boy boyladı, 3 səyi soyladı. Gazi ərənlər başına nə gəldügin 4 söylədi:
İmdi qanı dedigim bəg ərənlər?
Dünya mənim deyənlər?
5 Əcəl aldı, yer gizlədi,
Fani dünya kimə qaldı?
Gəlimli, 6 gedimli dünya,
Son ucı ölümli dünya?
Əcəl gəldügində 7 arı imandan ayırmasun!
Qadir səni namərdə möhtac 8 etməsün!
Allah verən ümidin üzülməsin!
Ağ alnunda 9 beş kəlmə dua qıldıq, qəbul olsun! “Amin” deyənlər didar 10 görsün!
Yığışdırsun, duruşdursun günahınızı
11 Adı görklü Məhəmməd Mustafaya bağışlasun,
xanım, hey!!!