Siçan və pişik (nağıl)
|
Eyni adda digər əsərlər üçün dəqiqləşdirmə səhifəsinə baxın. |
| Siçan və pişik Müəllif: Şifahi xalq ədəbiyyatı |
Biri var idi, biri yox idi, yer üzündə bir siçan var idi, bir pişik.
Günlərin bir günü həmin bu siçan yuvasından boylanıb pişiyə dedi:
- Gəlsənə qardaş olaq?
Pişik etiraz elədi:
- Yox, səndən mənə qardaş olmaz.
Siçan soruşdu:
- Niyə?
Pişik cavab verdi ki, sən qorxaq, oğru, ziyankarsan.
Siçan peşman-peşman söylədi:
- Doğrudur, bir az qorxaqlığım var, amma nə oğruyam, nə də ziyankar.
Pişik külüb dedi:
- Bəs un, buğda çuvallarını yırtıb daqıdan, sən deyilsən?
Siçan kinayə ilə çavab verdi ki, ay pişik qardaş, bəs sən özün heç nə yemirsən? hava ilə dolanırsan? Pişik acıqla söylədi :
- Əvvəla mən miyoldayıb yemək istəyirəm, ev sahibi də ətdən, çörəkdən verir. Amma sən oğurlayırsan.
Çox uzun söz-söhbətdən sonra pişik dedi:
- Yaxşı, nə deyirəm, gəl dost olaq, amma mənə xəyanət eləsən, özündən küs.
Siçan razılaşdı. Dostlaşıb bir yerdə yaşamağa başladılar. Günlərin birində siçan dedi:
- Pişik qardaş, indi payızdır, havalar yaxşı keçir, nə istəsək tapıb yeyirik. Bir azdan qış girəcək, hər yeri qar örtəcək, yeməyə heç nə tapmayacağıq, gəl indidən özümüzə azuqə yığaq.
Pişik xəbər aldı:
- Necə yığaq?
Siçan dedi:
- Mən kimin gözünə. görünsəm baş-gözümü əzər. Yaxşısı budur sən gündə bir evə get, kim nehrə çalxasa miyolda, yağ istə, versinlər, gətir gəl, yığıb qışa saxlayaq.
Pişik bu təkliflə razılaşdı. Gündə bir evə kedib xeyli yağ yığdı. Siçanla pişik bir küpə tapıb yağı doldurdular içinə, aparıb bir ağacın dibində basdırdılar, sonra qayıdıb gəldilər evlərinə. Aradan bir müddət keçdi, qış yaxınlaşdı, tamah siçana güc gəldi, pişiyə yalan satıb dedi:
- Pişik qardaş, bu gün əmim oğlunun ad qoydusudur, məni qonaq çağırıblar, icazə ver gedim.
Pişik dedi:
- Get, amma tez gəl.
Siçan evdən çıxıb gəldi yağı basdırdıqları yerə, torpağı eşib. küpənin ağzını açdı, yağdan bir az yedi, küpənin üstünü torpaqlayıb qayıtdı evə.
Pişik soruşdu:
- Siçan qardaş, əmin oğlunun adını nə qoydular?
Siçan cavab verdi:
- Bir azacıq. Pişik dedi:
- Adı ilə böyüsün, amma bu adın mənasını başa düşmədim.
Siçan dedi:
- Pişik qardaş, bu adın mənası mənə də aydın deyil. Bundan başqa xalam oğlunun və bibim oğlunun da ad qoydusu olacaq,ora da kedib qayıdanda hamısını birdən öyrənib deyərəm.
Aradan bir neçə gün keçdi, siçanın könlünə yenə yağ düşdü. Odur ki, dedi:
- Pişik qardaş, indi də xalam oğlunun ad qoydusudur, məni qonaq çağırıblar, getməsəm küsərlər, izin ver gedim.
Pişik bu dəfə də icazə verdi. Siçan sevinə-sevinə qaçıb gəldi həmən ağacın dibinə, torpağı eşib küpəni tapdı, ağzını açıb yağı yarısınacan yedi. Sonra yenə küpənin üstünü torpaqlayıb evə qayıtdı.
Pişik siçanın qayıtdığını körüb dedi:
- Siçan qardaş, xalan oğlunun adını nə qoydular?
- Yarısınacan,-deyə siçan cavab verdi.
Pişik dedi:
- Çox qəribə adlardır.
Siçanla pişik bir neçə gün də bir yerdə yaşadılar. Siçan gördü ki, havalar bərk soyuyur, bir-iki gündən sonra qar yağsa gedib yağı tapa bilməz, odur ki, dedi:
- Pişik qardaş, indi də bibim oqlunun ad qoydusudur. Bibim məni qonaq çağırıb, getməsəm yaxşı düşməz, küsərlər, deyərlər ki, siçan bəy, xalası oğlunun, əmisi oğlunun, ad qoydusuna gəldi, amma bizi saya salmadı. Xahiş edirəm, mənə icazə ver axırıncı dəfə bibimgilə gedim.
Pişik dedi:
- Siçan qardaş, mən bir söz demirəm get, amma tez gəl darıxıram.
Siçan «baş üstə» deyib yola düşdü. Gəlib küpəni çıxartdı, içindəki yağın hamısını yeyib boş küpəni yenidən torpaqladı. Siçan tələsik evə qayıtdı. Pişik soruşdu ki, siçan qardaş, bu dəfə bibin oqlunun adını nə qoydular? Siçan cavab verdi ki, axırınacan. Pişik başını bulayıb güldü.
Siçan dedi:
- Pişik qardaş, niyə gülürsən, olmaya adlar xoşuna gəlmədi?
Pişik dedi:
- Məh eşitmişəm ki, hər adın bir mənası var. Amma bu adların mənasını başa düşə bilmədim.
Siçan dedi:
- Bu adların mənasını qışda küpəyə baxanda bilərsən.
Pişik dedi:
- Ay siçan, nə danışırsan, küpənin ada nə dəxli?!
Bu vaxt birdən yağküpəsi pişiyin yadına düşdü.
Pişik dedi:
- Siçan qardaş, yaxşı ki, küpə sözünü dedin, axı bizim yağ küpəmiz yaddan çıxıb, gedək bir ora baş çəkək, görək dururmu.
Siçan dedi:
- Pişik qardaş, indicə yoldan gəlirəm, bərk yorulmuşam, sabah gedərik.
Pişik razı oldu. O kecə yatdılar, səhər pişik dedi:
Siçan qardaş, di dur gedək küpəyə baxaq.
Siçan istədi bu dəfə də getməsin, pişik əl çəkmədi. İkisi də durub getdilər, ağacın altındakı küpəni qazıb çıxartdılar. Gördülər küpə. boşdur. Pişik siçana dedi:
- Ay kələkbaz, yağı sən yeyibsən.
Siçan da ona dedi ki, yox özün yeyibsən. Yağın üstündə siçanla pişik başladılar dalaşmağa.
Pişik dedi:
- Ay siçan, mən bu qədər yağı axı necə yeyə bilərəm?
Siçan dedi:
Əvvəlcə bir az, sonra yarısınacan, sonra da axırınacan.
Pişik bu sözləri eşidəndə barmağını dişləyib dedi:'
- Bu sözlər mənə tanışdı. Demək sən qohumlarının ad qoydusuna gedəndə yağı xırda-xırda yeyirmişsən. İndi mən də səni yeyərəm əvəzi çıxar.
Siçan dedi:
- Pişik qardaş, axı biz dostuq. Dost dostu yeməz.
Pişik dedi:
- Doğrudur dost dostu yeməz. Yadındadırmı mən səninlə şərt kəsmişdim ki, məni aldatsan, oğurluq eləsən, səni yeyəcəyəm. İndi görürəm xəyanətdən əl çəkməyibsən, ona görə əlimdən qurtara bilməyəcəksən. Sən mənim yağımı oqurlayıb yedin, mən də səni yeyəcəyəm.
Pişik atılıb siçanı yedi.