Bəyan eylə bu, qaliblə kitabum həmçənin xəlqə

Vərqa və Gülşa. Bəyan eylə bu, qaliblə kitabum həmçənin xəlqə (1628/29)
Müəllif: Rüknəddin Məsud Məsihi

Bəyan eylə bu, qaliblə kitabum həmçənin xəlqə

Bir şǝbi-deysur ki, sǝrmǝstani-büqayi nur badeyi-nǝvamisdin mǝxmur vǝ ǝsbabi-vǝqayeyi-hǝvasdin mǝhsur idi. Ol gesǝbǝni-zar bir neçǝyar ilǝç ün mahü sǝyyar bidarü şǝb zindǝdar, gah mühibbi-razǝsǝlis vǝmǝtlubeyi-niyazǝ ǝnis vǝzǝmani xümxaneyi-hǝsrǝtdin badǝnuşvǝ ǝşki-heyrǝtdin gülfüruşolub vǝsaǝti tǝrkibi-mükǝvvinatdǝsayiqü lahiq vǝtǝrkibi-ǝşkaldin nǝtayisi-layiq düzüb, vǝqti seyri-müluk ratibǝsindǝn mütǝfǝkkir vǝaşiqü mǝşuq taifǝsindin mütǝzǝkkir yekan-yekan tedadi-müstǝidani-ferǝqi-hǝr zaman edǝrkǝn, nagah süruşi-huşim ǝrseyi-xatirǝbu möhmǝl mǝzmun yeritdi ki, aya nǝsǝhǝtdin müxǝddǝreyi-nǝğli-Vǝrqavü Gülşa bavüsudi-sihazi-eşqihǝqiqǝt tǝraz ilǝsǝramǝdi-sǝhan vǝhüsni-sǝmalda nǝvadiri-dövrandurlar, bǝzmi-mǝhǝbbǝtdǝüşşaqi-ǝzmanǝsabiq vǝrǝzmi-xüsumǝtdǝRüstǝmidastanǝfayiq, meydani-hisrdǝsǝrbazlıqlarımǝşhur vǝ ǝvani-zǝsrdǝ vǝfadarlıqlarımǝnşur. Əselle fohul, bǝlağǝtpişeyi-farsi zǝbanan valeh, qǝbulifǝsahǝtǝndişeyi-türki bǝyanan ǝdǝmi-etibarilǝo bǝyanın izdivasından xatirihǝzimǝt vǝrüxsareyi-ǝzimǝt döndǝrüb, leyaliyi-ǝfkar vǝ ǝyyami-emardǝol bakirǝyǝhǝmağuşvǝol sovdayǝhǝmduşvǝsami-zülal nǝqllǝrindin badǝnuş olmǝmişlǝr. Bu ehmal zahiri-hal ol iki ruhǝ şǝsereyi-mǝhǝbbǝtǝmüǝddayixǝlǝlü pecman vǝmouresi-zǝlǝlü xüsran olmağı ǝsǝldin mizani-etibardǝol kamil ǝyarlǝrin ǝyari-kari nöqsan vǝol sǝrvi-sǝnubǝr nihadlar bir tǝǝrrüzibidadǝulaşub hǝdǝfi-tiri-tǝvǝhhümi-xǝta olalar. Bu halǝmüqarin tǝlieyiilhamü iradat qǝlbi-münkǝsirimǝbu iradǝt buraxdıvǝgǝrdǝni-idraki-xatirimǝ qǝlladeyi-feyzi-izaǝt taxdıki, ey qǝriqi-bǝhri-tǝhǝyyürü qǝmanü hǝriqi-atǝşitǝfǝkkürü hirman, ǝni Mǝsihiyi-natǝvan, guya qayǝti-qeyrǝtü vǝfa vǝnǝhayǝtiismǝti-sǝfa rǝva görmǝmişkim, ol pǝrdǝnişini-iffǝt vǝbǝzmi-ayini-şǝhadǝtlǝrinin pǝrçǝmi-ǝlamlarıhǝvagir vǝnami-namilǝri ifşapǝzir olub, mǝhafilü mǝsalisdǝhǝr bidǝrdǝdǝrdi-zǝban vǝhǝr namǝhrǝmǝrǝtbül-lisan ola. Nişǝkim bu ǝzmandǝçehreyi-müsameǝhelyeyi-vǝfa bǝdǝlinǝarayişinifaq düzülmüşvǝsilsileyi-vǝslǝti-hǝqiqǝt tǝlsiq vǝiqdi-ǝqidǝti-mǝvǝddǝt tǝnsiq bilkülliyyǝüzülmüş, meyi-mǝhǝbbǝti-hǝqiqi, badeyi-mǝvǝddǝtimǝsaziyǝzirdǝst vǝnǝşeyi-üzubǝti-sami-ǝlǝst mǝrarǝti-xümari-küdurǝtdǝn pǝst olmuş. Çün il iki sitǝmrǝsideyi-alǝmşühud gövhǝrlǝri ziar vǝsövhǝrlǝri vǝfadar vǝalimiqdar idi, fǝlǝki-kǝsrǝftar ki, lazal işi, dǝvarişi qǝddarlıq vǝ mǝkkarlıqdır, hǝrǝkatların öz dövrünǝmüxalif görüb, zǝrbi-çeşmi zǝxmihǝsǝd birlǝsudlǝrin ǝrseyi-vüsuddin götürmüşlabǝl qayǝti-xissǝti-zat vǝ kudurǝti-sifatdin namü nişanların itürmüş. Çün pǝrtövi-mǝzmuni-mülhǝmiqeybi mǝsamei-müsamiǝ, izarǝti-işaǝt saldı. Sümlǝsi müttǝfiqül-lǝfz vǝl-mǝna damǝngir olub sutdilǝr ki, ey bülbüli-gülzari-mǝrifǝt vǝiqan vǝey hǝzar dǝstani-şaxsari-mǝhǝbbǝtü ürfan, sǝn ki, müdam rǝxşi-müxalifǝti-meydan, müsahidǝti-dövranǝsövlan bermǝkdǝnǝqsi-rayinǝamil vǝnǝqzi-ǝhdinǝ mayilsǝn. Nolǝol gülbüni-mǝzmuni-aşiqü mǝşuq vǝmanei-iştihar olmuş qüvvǝti-tǝbiǝti-mǝani birlǝrǝfi-hisabi-tǝvari qılub bǝrabǝri-şǝvahidi-gülzarǝ mǝnzuri-ǝnzar edüb tikǝsǝn. Vǝol lǝaliyi-mǝknuni vǝsǝvahiri-mǝxzuni tişeyibünyani-xamǝbirlǝistixras edüb rişteyi-nǝzmi-sanǝçǝkǝsin vǝol bǝzrimǝhǝbbǝti ki, ǝhdi-bǝid kǝnduçei-nisyan vǝ ǝtalǝtdǝmǝhbusdurlar, dǝstyari amili-ǝnamil birlǝqılub ǝhli-halǝ ǝkǝsin. Nesǝbir lafi-gǝzafın rüxsari-xilafǝ qazǝvǝtǝbli-tǝhi kimi bülǝnd avaze ola. Əgǝrçi ǝfsanehayi-üşşaq ki, müntǝşirǝl-afaqdürlǝr ǝksǝrini üsuli-mǝşhuri binayi-mövzuniyyǝt bulmuşvǝ fürui-mǝmuriyyǝtǝ şürfǝvü küngürǝnǝsb olmuş. Mǝrǝmmǝtasan vǝ ustadihǝrasan degil, ǝgǝr sǝn bu bina tǝmirinǝki, zǝlazilihǝvadisi-sǝdran vǝ ǝlamin zirü zǝbǝr bǝlkǝasarindǝn üqulǝxǝbǝr yox. Vǝmemarani-ǝqalimikǝlam ol xǝrabǝnin intizami-tǝsdidinǝasiz vǝ ǝsbabi-tǝnzihinǝnaçiz olmaqları, ǝzhǝri-minǝşşǝmsdir. İqbal edǝsǝn lafına kirdarın müvafiq vǝ qövlinǝfelin sadiq görünüb munsan tǝbiǝt birlǝguyi-mǝrifǝti meydanihǝqiqǝtdin çıqarub mǝnzili-tǝsdiqǝyetürǝsin, bu xǝrabǝsazlıqda eşq-bazlıq sǝnǝmusibi-sǝrǝfrazlıq vǝ ǝxvani-sabiqǝhössǝti-ǝnbazlıq olǝ. Lillahülhǝmd ki, qamǝti tǝbinǝqǝbayi-mövzuniyyǝt hǝmqǝd vǝbüqeyi-inşadǝtiynǝtisǝlimin zişǝddü yǝdd olub ibtida o süxǝnü ixtirai hǝr fǝndin qüdrǝtinǝ ǝsz rǝva görülmǝz. Vǝ ǝmtieyi-siyaq üzrü nǝbu suqdǝbǝha verilmǝz. Əgǝrçi hǝqiqǝtiibram bu ǝmri-şaqq tǝklifi-malayǝtaqdur, nişǝkim o kǝnsurlar bavüsudidǝstgahi-miknǝt vǝpaygahi izzǝtilǝdǝsti-tǝsǝrrüf ol binai-müstǝsǝlül-ǝsasdin kytah edüb bu fǝqiri-bisǝrüpa kim guşeyi-xǝmuldǝmaliki-dinar olmiyǝ, imkan tǝmirinǝnǝçün rah bula. Vǝ şǝbistani-zülmǝt ki, beyzeyi-alǝm-tabdin ziya pǝzir olmǝz, sǝnai sǝha sibǝha ol kişvǝrǝneçün sayeyi-pǝnah sala. Fǝmma tǝklifi-imtǝhani mouresi-istilam ülüvvi-qeyrǝt vǝbaisi-iltizam qülüvvi-himmǝt olduğidin bavüsud ki, qiymǝti-nǝvai-ǝşari-şiar çün qili-üşşaq şikǝstǝvǝ izzǝti-ǝnsar ovtari-ümmidlǝri kimi güsǝstǝ. Övraqi-ǝbyatlarıçün zülfi-şahidi-bipǝrva kimi pǝrişan vǝ ǝğlaqi-nükatlǝri çün vüsudu-ǝnqa binişandur. Ehmalsız istiqbali-şahidǝistesal edüb yekrani-xameyi-vasiti nǝcadimülǝssǝmil-midadi tǝkyerani-sǝhni-mürad dǝsövlanǝgǝtirdüm. İnnǝhü rǝufü bilibad. İlahi, kǝrǝmindin mǝsul vǝlütfindin mǝmul oldur kim, bu müsafiriqǝrib mǝkmǝni-qeybi-alǝmi-şühudǝ ǝlǝm tikdükdǝqǝdǝmin meymun, talein humayun qüdveyi-ǝrbabi-xaldin vǝzübdeyi-ǝshab qaldin, kambinü kamyab edüb zǝllati-mǝayibi-amatinǝpǝrdeyi-himayǝt vǝkǝlǝmati-mǝatibi qamatinǝ puşişi-vǝfayǝt buraxub kǝnǝfi-kǝramǝtindǝmǝlhuz vǝçeşmi-mǝanidü mǝhasiddǝn mǝhfuz ola.

Ayin olunduğunda bazar,
Ol ǝrsǝdǝde mǝnim nǝyim var?!
Çün lütf ilǝ şǝmi rovşǝn etdün,
Xarü xǝsi baği-gülşǝn etdün.
Vermǝbu çırağımıhǝvayǝ,
Gülzarimi sǝrsǝri-sǝfayǝ,
Qılma mǝnǝhǝr nǝkim sǝzadur,
Qılgil anıkim sǝnǝrǝvadur.
Mǝndin dilǝmǝk mürad sǝndin,
Çün üqdǝyǝdür güşad sǝndin.
Sǝndin bizǝkami-dil rǝvayi,
Qǝm üqdǝsidǝgirehgüşayi.
Saldun bǝnǝsayeyi-inayǝt,
Bildün nǝdür ibtidavü qayǝt.
Qayǝtdǝgötürmǝsayǝmǝndin,
Lütfün ilǝkǝsmǝvayǝmǝndin.
Baxdun çü bu zǝrreyi-nǝbudǝ,
Çǝkdün anıpǝrtovi-şühudǝ.
Arayişinǝnizam verdün,
Ol silkidǝintizam verdün.
Düşdü çü vüsudǝ şur sǝndin,
Ol zülmǝtǝnuri-hyr sǝndin.
Dǝh qüvveyü çar rükni-hǝsti,
Sǝndin düzülüb bülǝndü pǝsti.
Alsan qamu verdügün mǝtaın,
Qǝt eylǝsǝn andin intifaın,
Əhbab dağılsa, dursa saqi,
Daxi nǝqalur vüsudǝbaqi!
Sǝndin budurur ümidi-mǝqsud,
Verüb ǝlümǝkilidi-mǝqsud,
Rahi-tǝlǝbindǝ şövqüm artur,
Ol şövqǝmüdam zövqüm artur.
Bir keyf ilǝtazǝqıl dǝmağım,
Bir rahilǝeylǝpür ǝyağım.
Ta rǝf ola etibari-zahir,
Bil mǝhv ola bu qübari-zahir.
Fǝrq eylǝmiyǝm ziyanü sudim,
Pür olǝvüsudü lavüsudim.
Ərbabi-sǝhanın ixtiyari,
Sǝmiyyǝtü sahü iqtidari,
Çün ǝvvǝli düdür, axiri lǝt,
Sabiq qǝmü lahiq oldu möhnǝt.
Qıl dideyi-etibarimǝxar,
Ta çǝkmǝyim ol hǝvadǝazar.