Kitabi-Dədə Qorqud/Duxa Qoca oğlı Dəli Domrul boyını bəyan edər, xanım, hey!

←Qam Börənin oğlı Bamsı Beyrək boyını bəyan edər, xanım, hey

Kitabi-Dədə Qorqud. Duxa Qoca oğlı Dəli Domrul boyını bəyan edər, xanım, hey!

Qanlı Qoca oğlı Qanturalı boyını bəyan edər, xanım, hey-hey!→

D155
13DUXA QOCA OĞLI DƏLİ DOMRUL BOYINI BƏYAN 1 EDƏR, XANIM HEY!
Məgər xanım, Oğuzda Duxa qoca oğlı Dəli 2 Domrul deyərlərdi, bir ər var idi. Bir quru çayın üzərinə 3 bir köpri yapdırmışdı. Keçənindən otuz üç aqça 4 alurdı, keçməyənindən dögə-dögə qırq aqça alurdı. Bunı 5 neçün böylə edərdi? Anunçun ki, “Məndən dəli, məndən 6 gücli ər varmıdır ki, çı- qa mənfimlə savaşa, - derdi; 7 mənim ərligim, bəhadirligim, cılasunligim, yigitligim Ruma, Şama 8 gedə çavlana”, - derdi.
Məgər 9 bir gün köprisinin yamacında bir bölük oba qonmuş idi. Ol obada bir yaxşı-xub 10 yigit sayru düşmüş idi. Allah əmriylə ol yigit öldi. 11 Kimi “oğul” deyü, kimi “qardaş” deyü ağladı. Ol yigit 12 üzərinə möhkəm qara şivən oldı. Na- gahandan Dəli Domrul 13 çapar yetdi; aydır: “Mərə, qavatlar, D156 nə ağlarsız? Mənim köprüm 1yanmda bu qovğa nədir, niyə şivən edirsiz?” - dedi. Ayıtdılar: 2 “Xanım, bir yaxşı yigidimiz öldi, ana ağlarız” - dedilər. Dəli 3 Domrul aydır: “Mərə, yigi- dinizi kim öldürdi?” Ayıtdılar: “Vallah, 4 bəg yigit, Allah Taaladan buyruq oldı. Al qanatlu 5 Əzrayil ol yigidin canın aldı”. Dəli Domrul aydır: 6 “Mərə, Əzrayil dedügüniz nə kişidir kim, adamın canın alur? 7 Ya Qadir Allah, birligin, varlığın haqqıyçun, Əzrayili mənim 8 gözümə göstərgil, savaşayım, çəkişəyim, dürişəyim, - yaxşı 9 yigidin canın qurtarayım. Bir dəxi yaxşı yigidin canın 10 almaya”, - dedi. Qayıtdı-dön- di Dəli Domrul, evinə gəldi.
“Haq Taalaya Domrulun sözi xoş gəlmədi: “Baq, baq, 12 mərə dəli qavat mənim birligim bilməz, birligümə şükr qılmaz. 13 Mənim ulu dərgahımda gəzə, mənlik eyləyə?” - D157 dedi. Əzrayilə 1 buyuruq eylədi kim, ya Əzrayil, var, ol dəxi dəli qavatın 2 gözinə görüngil, bənzini sarartğıl, - dedi; canını xırlatğıl, 3 alğıl, - dedi.
Dəli Domrul qırq yigid ilən yeyüb-içüb 4 oturarkən naga- handan Əzrayil çıqa gəldi. Əzrayili 5 nə çavuş gördi, nə qapuçı. Dəli Domrulu görər gözi 6 görməz oldı, tutar əlləri tutmaz oldı.
§8 95 S e h -
Dünya-aləm 7 Dəli Domrulun gözinə qarannu oldı. Çağmb Dəli Domrul 8 soylar, görəlim, xanım, nə soylar-aydar:
D158
Mərə, nə heybətlü qoca9san?
Qapuçılar səni görmədi.
Çavuşlar səni duymadı,
10 Mənim görər gözlərim
görməz oldı.
Tutar mənim əllərim
tutmaz 11 oldı.
Ditrədi mənim canım
cuşə gəldi.
Altun ayağım 12 əlimdən yerə düşdi.
Ağzım içi buz kibi,
Sönüklərim 13 duz kibi oldı.
Mərə saqalcığı ağca qoca,
Gözcügəzi 1 çöngə qoca.
Mərə nə heybətlü qocasan, degil mana!
Qadam-bəlam 2 toqmar bu gün sana! - dedi.
Böylə digəc Əzrayilin acığı 3 tutdı. Aydır:
Mərə, dəli qavat!
Gözüm çöngə idigin nə bəgənməzsən?
4 Gözü gögçək qızların-gəlinlərin
canın çoğ almışam!
5 Saqalım ağarduğın nə bəgənməzsən?
Ağ saqallu, qara saqallu yigitlərin
6 canın çoğ almışam!
Saqalım ağarduğının mənası budur! - 7 dedi.
Mərə dəli qavat, öginürdün, derdin, “al qanatlu 8 Əzrayil mənim əlümə girsə, öldürəydim; yaxşı yigidin canın 9 onun əlindən qurtaraydım” - derdin. İmdi, mərə dəli, gəldim ki, 10 sənin canın alam; verərmisən, yoxsa mənimlə cəng 11 edərmi- sən?” - dedi.
Dəli Domrul aydır: “Mərə, al qanatlu 12 Əzrayil, sənmisən?” - dedi.
96 ğÄÄK*'
“Əvət, mənəm!” - dedi. “Bu yaxşı 13 yigitlərin canını sənmi alursm?” - dedi.
D159 “Əvət, mən 1 aluram”, - dedi. Dəli Domrul aydır: “Mərə qapuçılar, qapunı 2 qapan!” - dedi. Mərə Əzrayil, mən səni gen yerdə istərdim, 3 dar yerdə eyü əlümə girdin, olamı? - dedi. - Mən səni öldürəyim, 4 yaxşı yigidin canın qurtarayım!” - dedi. Qara qılıcın sıyırdı, 5 əlinə aldı. Əzrayili çalmağa həmlə qıldı. Əzrayil bir 6 gögərçin oldı; pəncərədən uçdı getdi.
Adəmilər əvrəni 7 Dəli Domrul əlin əlinə çaldı, qas-qas güldi. Aydar: 8 “Yigitlərim, Əzrayilin gözini eylə qorxutdum ki, gen qapuyı 9 qodı, dar bacadan qaçdı. Çünki mənim əlüm- dən gögərçin 10 kibi quş oldı uçdı, mərə, mən anı qormıyam toğana 11 aldırmayınca?!” - dedi. Durdı atına bindi. Toğanın əlinə 12 aldı, ardına düşdi. Bir-iki gögərçin öldürdi, döndi 13 D160 evinə; gəli yürürkən Əzrayil atmın gözinə göründi. At 1 ürkdi. Dəli Domrulı götürdi, yerə urdı. Qara başı 2 bunaldı, bunlu qaldı. Ağ köksinin üzərinə Əzrayil 3 basub qondı. Baya mır- lardı. Şimdi xırlamağa başladı. 4 Aydır:
Mərə Əzrayil, aman!
Tanrının birliginə yoqdur güman!
5 Mən səni böylə bilməz idim.
Oğurılayın can alduğın 6 duymaz idim.
Dügməsi böyük bizim dağlarımız olur,
Ol 7 dağlarumızda bağlarumız olur,
Ol bağların qara salqumları, 8 üzümi olur.
Ol üzümi sıqırlar, al şərabı olur.
9 Ol şərabdan içən əsrük olur.
Şərabluydım, duymadım,
10 nə söylədim, bilmədim.
Bəgligə usanmadım, yigitligə doymadım.
Canım 11 alma, Əzrayil, mədəd! - dedi.
Əzrayil aydır: “Mərə dəli 12 qavat, mana nə yalvararsan, Allah Taalaya yalvar.
Mənim də 13 əlümdə nə var. Mən dəxi bir yumuş oğlanı- D161 yam”, - dedi. Dəli 1 Domrul aydır: “Ya pəs can verən, can alan
§8 97 SehD162
D163
Allah Taala2mıdır?” “Bəli, oldur!” - dedi. Döndi Əzrayilə: “Ya pəs 3 sən nə eyləməkluqdasan? Sən aradan çıqğıl, mən Allah 4 Taala bilə xəbərləşim”, - dedi.
Dəli Domrul burada 5 soylamış, görəlim, xanım, nə soyla- mış-aydır:
Yuca6lardan yucasan,
Kimsə bilməz necəsən.
Görklü Tanrı,
7 Neçə cahillər səni gögdə arar,
yerdə istər.
Sən xud 8 möminlər könlindəsən.
Daim duran cabbar Tanrı,
9 Baqi qalan səttar Tanrı,
Mənim canımı alur olsan,
10 sən alğıl!
Əzrayilə almağa qomağıl! - dedi.
Allah 11 Taalaya Dəli Domrulun burada sözi xoş gəldi. 12 Əzrayilə nida eylədi kim, çün dəli qavat mənim birligim 13 bildi, birligümə şükr qıldı, ya Əzrayil, Dəli 1 Domrul can yerinə can bulsun. Anun canı azad 2 olsun! - dedi. Əzrayil aydır: “Mərə Dəli Domrul, 3 Allah Taalanın əmri böylə oldı kim, Dəli Domrul 4 can yerinə can bulsun, onun canı azad olsun!” - 5 dedi.
Dəli Domrul aydır: “Mən necə can bulayım? Məgər 6 bir qoca babam, bir qarı anam var; gəl gedəlim, ikisindən 7 biri bolay ki, canın verə, alğıl, mənim canumı qoğıl!” - 8 dedi.
Dəli Domrul sürdi, babası yanma gəldi. 9 Babasının əlin öpüb soylamış, görəlim, xanım, nə 10 soylamış-aydır:
Ağ saqallu əziz, izzətlü, canım baba!
11 Bilürmisən, nələr oldı?
Küfr söz söylədim, -
Haq Taalaya 12 xoş gəlmədi.
Gög üzərində al qanatlu Əzrayilə
əmr 13 eylədi, uçub gəldi.
Ağca mənim köksüm basub qondı.
1 Xırıldadıb datlu canım alur oldı.
-«*s§iä 98 §*§«»-
D164
Baba, səndən can 2 dilərəm, verərmisən?
Yoxsa “oğul, Dəli Domrul!” 3 deyü
ağlarmısan?
Babası aydır:
Oğul, oğul, ay 4 oğul!
Canım parası oğul!
Doğduğmda doquz 5 buğra öldürdigim, aslan oğul!
Dünlügi altun ban 6 evimin qəbzəsi oğul!
Qaza bənzər qızımın-gəlinimin 7 çiçəgi oğul!
Qarşu yatan qara dağım gərəksə,
Söylə, 8 gəlsün, - Əzrayilin yaylası olsun!
Sovuq-sovuq 9 binarlarım gərəksə,
ana içət olsun!
Tavla-tavla 10 şahbaz atlarım gərəksə,
ana binət olsun!
Qatar-11qatar dəvələrim gərəksə,
ana yüklət olsun.
Ağa12yılda ağca qoyunım gərəksə,
Qara mudbaq altında anun 13 şüləni olsun!
Altun-gümüş, pul gərəksə,
ana 1 xərclıq olsun!
Dünya şirin, can əziz,
Canımı qıya 2 bilmən, bəllü bilgil!
Məndən əziz, məndən sevgülü anandır,
3 oğul, anana var! - dedi.
Dəli Domrul babasından 4 yüz bulmayub sürdi, anasına gəldi.
Aydır:
Ana, 5 bilürmisən, nələr oldı?
Gög yüzindən al qanatlu 6 Əzrayil
uçub gəldi,
Ağca mənim köksümi basub 7 qondı, Xırladıb canım alur oldı.
Babamdan can 8 dilədim, amma vermədi. Səndən can dilərəm, ana,
canın 9 mana verərmisən,
-«*s§iä 99 §*§«»-
D165
D166
Yoxsa “oğul, Dəli Domrul!” - deyü
10 ağlarmısan?
Acı dırnaq ağ yüzinə çalarmısan?
11 Qarğu kibi qara saçın
yolarmısan, ana? - dedi.
Anası 12 burada soylamış, görəlim, xanım, nə soylamış. Anası 13 aydır:
Oğul, oğul, ay oğul!
Doquz ay dar 1 qarnımda götürdügim oğul!
Dolma beşiklərdə bələdügim 2 oğul!
On ay deyəndə dünya yüzinə gətürdügim oğul!
3 Dolab-dolab ağ südümi əmzirdigim oğul!
Ağca 4 burclu hasarlarda tutılaydın, oğul!
Sası 5 dinlü kafir əlində tutsaq olaydın, oğul!
Altun-6aqça gücinə salubanı
səni qurtaraydım, oğul!
Yaman 7 yerə varmışsan, vara bilmən.
Dünya şirin, can əziz!
8 Canımı qıya bilmən, bəllü bilgil! - dedi.
Anası daxı canın 9 vermədi. Böylə digəc Əzrayil gəldi Dəli Domrulun 10 canın almağa. Dəli Domrul aydır:
Mərə Əzrayil, aman!
11 Tanrının birliginə yoqdur güman!
Əzrayil aydır: “Mərə, dəli 12 qavat! Dəxi nə aman dilərsən? Ağ saqallu baban yanına 13vardın, can vermədi.
Ağ birçəklü anan yanına 1 vardın, can vermədi. Dəxi kim versə gərək?” - dedi. 2 Dəli Domrul aydır:
“Həsrətim vardır, bulışayım”, - dedi. Əzrayil 3 aydır: “Mərə dəli, həsrətin kimdir?” Aydır: “Yad qızı halalım var, 4 andan mənim iki oğlancığım var, əmanətim var, ısmarlaram 5 anlara, andan sonra mənim canım alasan”, - dedi. Sürdi, 6 halalı yanına gəldi. Aydır:
Bilürmisən, nələr oldı?
Gög 7 yüzindən al qanatlu Əzrayil uçub gəldi.
D167
Ağca mənim 8 köksümi basub qondı.
Datlu mənim canımı alur oldı.
9 Babama “ver” dedim, can vermədi, Anama vardım, can 10 vermədi,
“Dünya şirin, can datlu!” dedilər:
İmdi yüksək-11yüksək qara dağlarım
sana yaylaq olsun!
Sovuq-sovuq 12 sularım
sana içət olsun! Tavla-tavla şahbaz atlarım
13 sana binət olsun!
Dünlügi altun ban evim
sana 1 kölgə olsun!
Qatar-qatar dəvələrim
sana yüklət 2 olsun!
Ağayılda ağca qoyunum
sana şülən olsun!
3 Gözün kimi tutarsa,
Könlün kimi sevərsə,
sən ana 4 varğıl!
İki oğlancığı öksüz qomağıl! - dedi.
Övrət 5 burada soylamış, görəlim, xanım, nə soylamış, aydır:
Nə 6 dersən, nə soylarsan,
Göz açub gördügim,
Könül verüb 7 sevdügim!
Qoç yigidim, şah yigidim,
Datlu damağ verüb 8 soruşduğım,
Bir yasdıqda baş qoyub əmişdigim.
Qarşu 9 yatan qara dağları Səndən sonra mən neylərəm?
Yaylar 10 olsam, mənim gorum olsun!
Sovuq-sovuq sularun 11 içər olsam,
mənim qanım olsun!
^»SBİOİSK**-
D168
D169
Altun-aqçan xərcləyür 12 olsam,
mənim kəfənim olsun!
Tavla-tavla şahbaz atun 13 binər olsam, mənim tabutum olsun!
Səndən sonra bir 1 yigidi sevib varsam,
bilə yatsam,
Ala yılan olub, 2 məni soqsun!
Sənin ol müxənnət anan-baban 3 Bir canda nə var ki, sana qıymamışlar?
Ərş tamğ olsun, 4 kürsi tamğ olsun,
Yer tanığ olsun, gög tamğ 5 olsun,
Qadir Tanrı tanığ olsun,
Mənim canım sənin 6 canına qurban olsun, - dedi, razı oldı.
Əzrayil 7 xatunın canın almağa gəldi. Adəmilər əvrəni yoldaşına 8 qıyamadı. Allah Taalaya burada yalvarmış, görəlim, 9 necə yalvarmış. Aydır:
Yucalardan yucasan,
Kimsə 10 bilməz necəsən!
Görklü Tanrı,
Çoq cahillər səni 11 gögdə arar, yerdə istər.
Sən xud möminlərin könlündə12sən.
Daim duran cabbar Tanrı
Ulu yollar üzərinə
13 İmarətlər yapayım sənin içün.
Ac görsəm, doyurayım 1 səninçün,
Yalıncaq görsəm, donadayım sənin içün!
2 Alursan, ikimüzün canın bilə alğıl!
Qorsan, ikimüzün 3 canın bilə qoğıl!
Kərəmi çoq Qadir Tanrı! - dedi.
Haq 4 Taalaya Dəli Domrulun sözi xoş gəldi. Əzrayilə 5 əmr eylədi: “Dəli Domrulun atasının-anasının canın 6 al! Ol iki halala yüz qırq yıl ömr verdim”, - dedi. 7 Əzrayil dəxi ba- basınm-anasmın dəfi canın aldı. 8 Dəli Domrul yüz qırq yıl dəxi yoldaşıyla yaş 9 yaşadı.
D170
Dədəm Qorqut gəlübən boy boyladı, soy 10 soyladı. “Bu boy Dəli Domrulun olsun. Məndən 11 sonra alb ozanlar söyləsün! Alnı açuq comərd ərənlər 12 dinləsün!” - dedi.
Yum verəyim, xanım!
Yerlü qara dağların 13 yıqılmasun!
Kölgəlicə qaba ağacın kəsilməsün!
Qamın 1 aqan görklü suyun qurımasun!
Qadir Tanrı səni 2 namərdə möhtac etməsün!
Ağ alnunda beş kəlmə dua 3 qıldıq,
qəbul olsun!
Yığışdırsun, duruşdursun,
4 Günahınızı adı görklü Məhəmmədə
bağışlasun! Xanım, hey!