İblis/İlk pərdə
| İblis. İlk pərdə Müəllif: Hüseyn Cavid |
İkinci pərdə→ |
Bağdad civarında ağaclıq, mənzərəli bir guşə... Bir tərəfdə dışarısı yeşilliklərlə mühat bir çardaq, içərisi həsirlə döşənmiş sadə bir qülbəcik... Qülbənin iki pəncərəsi, sağda, solda və qarşıda birər qapısı var. Taqçada bir taqım kitablar nəzərə çarpar. Ağustos, ikindi çağı... Pərdə açıldıqda Arif bir tərəfdə, taxta bir karyola üzərində əlinə təkyə edərək, uzanıb düşüncəyə dalmış, səhnə qaranlıq, ətrafda göy gurultusu, şimşək çaqışı, tranpete sədaları, top, tüfək, bomba patlayışları... Qarşıda, səhnənin nihayətində iki böyük göz (pəncərə) atəşlər, alevlər içində dəhşətli bir müharibə təsvir edər. Bir qaç zabit əldə durbin müharibə komandasilə məşğul...Gözlərin birində İblis, digərində Mələk görünür.Gurultudan sonra sükut...
İblis (məmnun qəhqəhələrlə)
Dəryalarə hökm etmədə tufan,
Səhraları sarsıtmada vulkan,
Sellər kibi aqmaqda qızıl qan,
Canlar yaqar, evlər yıqar insan...
(qəhqəhə)
Mələk
Yarəb, bu nə dəhşət, nə fəlakət?
Yarəb, bu nə vəhşət, nə zəlalət?
Yoq kimsədə insafü mürüvvət,
İblisəmi uymuş bəşəriyyət?!
İblisin müstəhzi və sürəkli qəhqəhələrilə bərabər yenə göy gurultusu, top, mitralyoz sədaları başlar. Sonra sükut...
İblis (çılğın qəhqəhələrlə)
Toplar veriyor aləmə dəhşət,
Dəhşət!.. Qopiyor sanki qiyamət,
Yağmur kibi göydən yağar atəş!..
Atəş!.. Qaralar, dalğalar atəş!..
Mələk
Yarəb, azacıq lütfü inayət!
Qəhr olmada artıq bəşəriyyət.
Başdan-başa həp yer yüzü vəhşət,
İblis ilə həmrəngi-siyasət.
Gözlər qapanır, səhnə aydınlaşır.
Arif (Uyqudan oyanır kibi alnını və gözlərini ovuşdurur. Yerindən qalqar, göyə doğru)
Dünyaları yoqdan yaratan, ey ulu tanrı!
Ey xaliqi-hikmət!
Duyduqca, düşündükcə olur qəlbimə tarı
Bin şübhəli illət.
Duyduqca, əvət, pərdəli hikmətləri hər an,
Bin dürlü həqiqət,
Bin dürlü müəmmalı həqiqət bana xəndan,
Həpsində də zülmət...
Bülbüllərin əlhanı, çiçəklərdəki əlvan
Ya şöleyi-əcram,
Olmaz şu bənim çıldıracaq könlümə əlan
Bir mənbəi-ilham.
Ey varlığı yoq, yoqluğu vardan daha dilbər!
Ruhum səni izlər.
Lütf et, o gözəl çöhrəni bir an bana göstər,
Könlüm səni özlər.
Uydum da peyəmbərlərə, qanunə, kitabə,
Duydum yenə qəsvət.
Başdan-başa həp qəhrü qəzəb, tövbə-inabə,
Həp zəfə əlamət...
Hər fəlsəfə bir vəlvələ, həp tatlı xəyalat,
Yoq rəhbəri-vicdan.
Sənsiz doğamaz qəlbimə, vicdanıma heyhat,
Bir şöleyi-irfan.
En gəl bana, yaxud bəni yüksəklərə qaldır,
Gəzdir qonağında.
Yerlərdə süründüm, yetişir, göylərə qaldır,
Dindir qucağında.
Qaldır bəni, bir seyr edəyim xoşmu, gözəlmi
Cənnətdə mələklər?
Qaldır bəni, ta görməyim insandakı zülmi,
Baq, yer yüzü inlər.
Yarəb, bu cinayət, bu xəyanət, bu səfalət
Bulmazmı nihayət?
İnsanları xəlq etmədə var bəlkə də hikmət,
İblisə nə hacət?!
Yorğun və düşüncəli bir halda iskəmləyə oturur. Dərhal səhnənin işığı azalır. İblis sürəkli və istehzalı qəhqəhələrlə yerdən — alevlər içindən çıqar. Yaldızlı və əflatuni ridasının ətəkləri hərəkət etdikcə atəşrəng sima və əlbisəsi parlar, durur.
İblis
Arif! Bana baq, səndəmi evhamə qapıldın?
Biçarə çocuq, səndəmi İblisə taqıldın?
Dahilər, ululəzm nəbilər belə bəndən
Hiç vəchlə təxlisi-giriban edəməzkən
Daim bəni təhqir edərək əyləniyorsun...
Həp söyləniyor, söyləniyor, söyləniyorsun...
Bir gün gəlir, əlbəttə, şu izan ilə sən də
Bazicə olursun qoca İblisin əlində.
İblis, o böyük qüdrət, o atəşli müəmma
Bir gün səni də kəndinə eylər kölə... amma
Heyhat, olamaz dərdinə bir kimsədən imdad,
İmdadə qoşar, qoşsa fəqət ah ilə fəryad.
Ridasının ətəklərini Arifin yüzünə sürər, laübali qəhqəhələrlə çəkilib gedər. Səhnə aydınlaşır.
Arif (şaşqın, sinirli bir tevr ilə saçlarını qarışdırır, içəri girməkdə olan İxtiyara həyəcanlı və müztərib)
Gəl, gəl bana! Gəl, eylə bənim dərdimə çarə!
İxtiyar
Oğlum, yenə dərdin nə imiş, söylə, nə çarə?
Arif (acı təbəssümlərlə)
Yar beynimi, aç qəlbimi! Eyvah, açamazsın,
Qaç bəndən uzaqlaş, xayır, əsla qaçamazsın.
Bən çılğınım artıq, bana yaqlaşma, kənar ol,
Gəl, qaçma, xayır, dərdimə lütf et də, dəva bul.
İxtiyar
Oğlum, mədəni aləmi nifrətlə bıraqdın,
Gəldin şu cədəlsiz, bədəvi aləmə çıqdın.
İnsandakı haqsızlığı, zülmü unut artıq,
Qəlbindəki nifrətləri, vəhşətləri yaq, yıq.
Yüz, bin deyil İblisə uyan... həp bəşəriyyət
Etmiş bu gün ev yıqmağa, qan içməyə adət.
Arif! Unut, oğlum, unut artıq bəni, dinlə,
Sən kəndini məhv eyləyəcəksin bu gedişlə.
Arif (acı qəhqəhələrlə)
Mümkünmü unutmaq?! Dayanılmaz buna əsla,
Əsla dayanılmaz şu böyük vəhşətə... zira,
Yalnız deyil insanlara, vəhşilərə sorsan,
Onlar belə insandakı vəhşiliyə heyran.
(göyə doğru, sinirli və həyəcanlı)
Bilməm şu cinayət, şu xəyanət, şu fəlakət
Bitməzmi, ilahi! Bu qədər səbrə nə hacət?
(çılğın )
Ver, bir buyuruq ver də cəhənnəmlər açılsın,
Coşsun, bütün atəşləri dünyaya saçılsın.
Yaqsın da, şu zalım bəşərin yurdunu yıqsın,
Həp yer üzü bir ah olaraq göylərə çıqsın.
Bu sırada dəhşətli göy gurultusu başlar. Gurultu ilə bərabər İblisin şiddətli qəhqəhələri eşidilir. İxtiyar məyus və düşüncəli bir halda qülbədən çıqar. Arif əli alnında olaraq gurultu və qəhqəhələri dinlər. Eyni zamanda səhnənin işığı azalır. İblis Arifin qarşısına keçi verir.
Arif (fəsini qoyaraq, şaşqın)
Kimsin, nəçisin? Söylə, nədir fikrü məramın?
Nerdən gəliyorsun, nə imiş şöhrətü namın?
İblis (məğrur qəhqəhələrlə)
Bən şimdi bir atəş, fəqət əvvəlcə mələkdim,
Həp xaliqə təsbih idi, təhlil idi virdim.
İlk öncə mələklər bəni təqdis ediyordu,
Adəm kibi bir sayğısız axır ləkə vurdu.
Alçalmadı, yüksəldi fəqət şöhrətü şanım,
Allah ilə bir zikr edilir namü nişanım.
Arif
Artıq yetişir, anladım, izahə nə hacət?
Qarşımdakı İblis imiş, eyvah, nə dəhşət!
Həp qəhr oluyorkən şu cihan xain əlinlə,
Bilməm nəyə gəldin, nəyə gəldin, bana söylə!
İblis
Baqdım, əziyor ruhunu həp qeydi-əsarət,
Gəldim edəyim ta səni hürriyyətə dəvət.
Baqdım, səni məhv etmədə bin dürlü xəyalət,
Gəldim verəyim qəlbinə bir nuri-həqiqət.
Arif
Uymam sana, hər mələnətin bəncə əyandır,
Dəf ol da, get, azğınları, sapqınları qandır.
Hürriyyətə əsla bəni sən irdirəməzsin,
Bir zülmət ikən nuri-həqiqət verəməzsin.
İblis (istehzalı qəhqəhələrlə)
Lakin bu xəta... Atəşi zülmət sanıyorsun,
Sən arif ikən, halbuki, pək aldanıyorsun.
Zülmət deyilim, iştə bənim hər sözüm atəş...
Atəş, özüm atəş, yüzüm atəş, gözüm atəş.
Arif
Bən nurə fəqət talibim, atəş nəmə lazim?!
İblis
Atəşsiz, inan, nur olamaz sabitü qaim.
Atəş, günəş atəş, bəşəriyyət bütün atəş,
Hər bir hərəkət, məbdəi-xilqət bütün atəş...
Zərdüştü düşün, fəlsəfəsi, fikri, dəhası
Həp atəşə tapdırmaq idi zümreyi-nası.
Yalnız bunu dərk etdi o əllameyi-məşhur,
Yalnız o böyük baş şu böyük kəşflə məğrur...
Arif (sinirli)
Məhv olsa da həp bənliyim uymam sana, dəf ol!
İblis
Durmam, gedərim...
(qəhqəhə ilə çəkilir)
Arif
Haydı, çəkil, iştə açıq yol!..
(Fəsini bir tərəfə atıb əsəbi hallar keçirir. Səhnə aydınlaşır)
Xavər (gəlir, həyəcan və təlaş ilə)
Söylə, Arif! Aman nə oldu yenə,
Yenə kimlər göründü gözlərinə?
Arif
Sorma, hiç sorma, nazənin Xavər,
Bəni məhv etdi iztirabü kədər.
(onu qolları arasına alır)
Sən, əvət, sən də olmasan, heyhat!
Bəni bir gün boğar şu qanlı həyat.
Ah, o gözlər bilirmisin nə diyor?
Xavər
Nə diyor, söylə...
Arif
Ruhu cəzb ediyor,
Söylüyor əski xatiratı bana.
(ətrafa)
Sanki qarşımdadır gözəl Rəna.
Xavər
Bana baq, səndə gizli bir söz var...
Arif
Onu hiç sorma, sevgilim!
Xavər (ətrafa)
Qəddar!
Bu sırada İxtiyar ilə bərabər İbn Yəmin, Rəna, zənci çavuş və bir əskər, əlində ufaq bir çanta daxil olurlar.
İbn Yəmin (səmimi bir tevr ilə əlini İxtiyarın omuzuna qoyaraq)
Möhtərəm İxtiyar, nasıl keyfin?
İxtiyar
Hiç qəmim yoq, var olsun İbn Yəmin!
İbn Yəmin (alnının tərini silər)
Pək sıcaq, həm də yol bu gün pək uzaq.
(əskərə)
Çabuq ol, haydı, qoş da atlara baq.
Əskər çantayı bir tərəfə bıraqıb çıqar.
Arif (diqqət və heyrətlə ətrafa)
Ah, o, Rəna, o nazənin afət!
Xavər
Yenə bir şeymi oldu, Arif?
Arif
Əvət.
(Rənayə yaqlaşaraq)
Söylə, Rənamı isminiz?
Rəna (Arifin əlini sıqar, heyrət və sevinclə)
Arif!
İbn Yəmin (Arifi süzər, ətrafa)
Bizə bir əngəl olmasın şu hərif!
Arif
Bu gəliş, əfv edərsiniz, nerədən?
İbn Yəmin (məğrur və laübali)
Səhneyi-hərbdən, mücadilədən.
Arif (acı təbəssümlə)
Bir fəzilətsə öldürüb-ölmək,
Canavar bizdən əşrəf olsa gərək.
İbn Yəmin (istehzalı qəhqəhə ilə)
İştə bir söz ki, büsbütün yanlış...
Yaşamaq istiyormusun, çarpış,
Hərbə qoş, həp vuruş, ya əz, ya əzil!
Onsuz irmək murada pək müşkül.
Arif (istehzalı və əzici bir təbəssümlə)
Doğru, pək doğru bir düşüncə... əvət,
İştə hər əskər, iştə hər millət
Bu gün olmaqda həp bu fikrə şərik,
Hiç çəkilməz fəqət bu sərsəmlik.
İxtiyar (onun qolundan tutaraq)
Arif, oğlum, bıraq münaqişəyi
Gəl, işim var səninlə...
Sağ tərəfdən çıqarlar.
İbn Yəmin (ətrafa)
Ah, nə eyi...
(Rənayə)
Şu hərif feyləsofmu, ya dəlimi?
Sanki həp cəhldir bunun elmi.
Rəna
Bəslənir hər könüldə bir duyğu,
Nə yaparsın, onun da məsləki bu...
İbn Yəmin
Bu da məsləkmidir, nədir bilməm!
İştə bir kəcnəzər, zəki sərsəm!
Xavərin yüzündə naməmnun hallar.
Rəna
Bəncə sərsəm deyil, o pək huşyar,
Neyləsin, hərbə qarşı nifrəti var.
İbn Yəmin
Onu nerdən tanırsınız, əcaba?
Rəna
Pək yaqın qomşumuzdu...
İbn Yəmin (ətrafa)
İştə bəla!
Rəna
Əsli İstanbul əhlidir, lakin
Pək küçükkən zavallı dərbədərin
Evi yanmış da, nəsli məhv olmuş,
Bir küçük qardaşilə qurtulmuş.
Onu da ən sonunda biçarə
Qeyb edib, böylə qalmış avarə.
İbn Yəmin (saatına baqar, Rənayə)
Siz məhəbbət edin də biz çıqalım,
Əcaba, bir nə var,nə yoq baqalım.
(çavuşla bərabər bir tərəfə çəkilir)
Rəna (karyola üzərində gözünə ilişən iki kitabı göstərir)
Bu kitablar səninmidir, əcaba?
Xavər
Əvət, Arif keçən yıl aldı bana.
(kitabların alt tərəfdə bulunan rəsmli yüzünü birər-birər çevirib göstərir)
Hoca Nəsrəddinin lətifələri.
Bu da “Bin bir gecə” hekayələri!..
Rəna (açıb yapraqlarını çevirərək)
Bana lütfən bir az sərin su...
Xavər
Pəki.
(dəstiyi alıb, sol qapıdan çıqar)
İbn Yəmin (dışarıda pəncərə önündə, çavuşa)
Pək düşündün, nə var?
Çavuş
Bəyim, hər şey,
Bir bəla iştə gördüyün Arif,
Çünki Rənayə pək yaqın şu hərif.
Daha müdhiş bəla bizim əskər,
Qorqarım, cümlə sirri faş eylər.
Bizi görmüş də çünki Rənanın
Babasın qətl edən zaman, xain!
Arif sağ tərəfdən daxil olur, onları dinlər.
İbn Yəmin (qafasını oynataraq istehzalı təbəssümlə)
Bir böyük ordu, bir yığın insan,
Bənim uğrumda oldu həp qurban.
Keyfə sərf eylədim də milyonlar,
Yenə devlətcə etibarım var.
Bən kimim, bir ərəb... nə zənn etdin?
Bir çocuqdanmı qorqar İbn Yəmin?
Gedərlər.
Arif (Rənaya yaqlaşır, vurğunca bir tevrlə)
Nə səadət, nə xoş təsadüf, inan,
Səni gördükdə bitdi tabü təvan.
Gecə röyalərimdə özlərkən
Bu gəliş böylə ansızın, bilsən,
Nə qədər zevqü nəşə verdi bana,
Haqlıdır hər könül tapınsa sana,
Burda qalsan, səninlə birləşsək,
Şubhə yoq, sisli taleyim güləcək.
Rəna (mütərəddid)
Bir xəyal iştə, kim bilir, qismət!
Arif
Bir sözüm var, qüsura baqma fəqət,
Söylə, Rəna! Şu qanlı zabitlə
Nerəyə, hanki səmtə, bir söylə?
Rəna
Şu yaqınlarda xəstələr varmış.
Arif
Saqın aldanma, pək böyük yanlış;
İnanıb getmə, ah, o pək xain,
Burda qal, getmə, həm də sorma niçin!
Rəna
Bəlkə həp söylədiklərin gerçək,
Pək güc ama vəzifədən dönmək.
İşıq azalır, ağ saqallı, möhtəşəm simalı bir miralay xəyalı görünür. Rəna şaşqın və həyəcanlı.
Ah, babam, bir də anlı-şanlı babam!
İntiqam almadan, inan yaşamam.
Babasının xəyalı (mühib və ağır bir ahənglə)
İntiqam! İntiqam!..
çəkilir
Rəna (əllərini xəyala doğru açaraq müztərib)
Aman, bu sual!
İblis (xaricdən məmnun qəhqəhələrlə)
İntiqam! İntiqam!..
Arif
Aman, bu nə hal?
Rəna
Babamın kim bulursa qatilini,
Ona bən səcdə eylərim ələni.
Bəni çöllərdə gəzdirən duyğu,
İntiqam eşqi... həp bu, yalnız bu.
Arif
Görünür, sizcə bəllidir qatil?
Rəna
Xayır, əsla bilinmiyor o səfil,
Diyor İbn Yəmin: “İnan bana sən,
Bulurum nerdə olsa qatili bən.”
Arif
Bəncə, bir hiylədir bu,dinləmiyin.
Xavər (dəstiyi gətirir, töküb Rənayə verir)
Buyurun, pək gözəl su, həm də sərin...
İbn Yəmin (İxtiyar və çavuşla bərabər dönər, su içməkdə olan Rənayə)
Gedəlim!
Rəna (qalqar, qülbədəkilərə)
Xeyli razıyım sizdən.
Çavuş çantayı alır.
İbn Yəmin
Gər nəsib olsa, evdət eylərkən
Qalırız burda bəlkə üç-beş gün.
İxtiyar
Ah, o günlər bizimçin ən xoş gün...
Hər üçü çıqar, İxtiyar ilə Xavər də onları izlər.
Xavər (Rənayə)
Gəlişin pək gözəl, fəqət gedişin
Umulur şey deyildi...
Rəna
Allah için,
Yetişir, fəzlə zəhmət etməyiniz.
Xavər
Nə olur, mümkün olsa, getməyiniz!
Arif
Getmə, pək doğru, getmə sən, Rəna!
(məhzun və sarsılmış bir halda iskəmləyə oturur)
Xavər (geri dönər)
Söylə, Arif, nə var, nə oldu sana?
Arif
Ah, o, Rəna, o nazlı heykəli-nur
Sanki qarşımda çırpınıb duruyor.
Ona bən yardım etməsəm, gerçək
Bəni vicdan əzabı məhv edəcək.
Xavər
İki söz sormaq istərim sana bən,
Əcaba, hiç sevərmisin onu sən?
Arif
Sevərim başqa bir məhəbbətlə,
Əski, pək əski hissi-hörmətlə...
Xavər
Yoq, inanmam, xayır, bu pək yanlış...
O nə halət, nədir o səs, o baqış?
Sanki bir inqilab içində sənin
Çırpınıb durmaq üzrə həp bədənin.
Arif
Sən də Arif qədər düşünsəydin
Ki, nələr yapmaq istər İbn Yəmin,
Büsbütün sarsılırdı vicdanın,
Heyrətindən həmən donardı qanın.
Bu sırada Vasiflə arqadaşı küçük zabit, silahsız olaraq, yaralı bir rus zabiti gətirirlər.
Vasif (küçük zabitə)
Daha dur, tabı qalmamış artıq.
İxtiyar (onların arqasından yetişib, yardım edər)
Yaralanmışmı? Ah, zavallı, yazıq...
Gətirin, bir qədər rahatlansın.
Arif
Ya əsir olmalı o, ya qaçqın.
Vasif
Xəstə bir rus əsiri, həm yaralı.
İxtiyar
Gəl qızım, tez sarıb da bağlamalı.
İxtiyarla Xavər yaralının alnını və qolunu sarıb içəri odaya götürürlər.
Arif (Vasiflə küçük zabitə)
Ah, nə munis, nə mərhəmətlisiniz;
Nerdə rast gəldiniz şu zabitə siz?
Vasif
Pək yaqınlarda, yol kənarində,
Baqdıq, əhvalı xeyli pəjmürdə.
Küçük zabit
Bir əsir iştə, düşman olsa belə,
Yenə lazım müavinət edilə.
Arif
Həp şu xislətdə olsa cinsi-bəşər
Hiç görülməzdi bunca vəhşətlər.
(sol qapıdan içəri keçər)
Küçük zabit
Vasif! Düşünür, həp düşünürsün, bu nə halət?
Məcnun olacaqsın bu təbiətlə nihayət.
Vasif
Bulmazsam əgər İbn Yəmin xaini, əlbət -
Əlbət, qalır üstümdə şu çılğınca təbiət!
Rəna, hələ Rəna!.. Onu iğva nə deməkdir?
Bir alçağa layiqmi o gülqönçeyi-bakir?
Küçük zabit
Türk ordusu ətrafə bu gün həmlə edərkən,
İranə və ya Qafqaza imdadə gedərkən,
Rus ordusu durmaz, çəkilirkən önümüzdən,
Vasif! Nə rəvadır ki, şu parlaq günümüzdən
Feyz almayaraq, biz olalım qəflətə mail,
Satmaz, satamaz milləti şəxsiyyətə aqil.
Vasif
Əfsus ki, hiçdir sonu, türk ordusu varsın,
İstərsə bütün Hindi də, Əfğanı da sarsın,
İstərsə bütün qarşı çıqan manei yıqsın,
Turanı basıb bağrına Altaylara çıqsın,
Mümkün deyil,əsla olamaz naili-amal,
Etdikcə xəyanət əli bu milləti pamal.
Küçük zabit
Lakin saparaq başqası eylərsə xəyanət,
Seyr eyləyərək, həp baqa dursunmu şu millət?
Vasif
Türk ordusu daim basaraq ölkələr almış,
Ən sonra siyasətdə basılmış da bunalmış.
İdrakı sönük başçıların qəfləti ancaq
Etmiş, edəcək milləti həp əldə oyuncaq.
(ani bir düşüncədən sonra kəskin və şiddətli)
Turana qılıcdan daha kəskin ulu qüvvət,
Yalnız mədəniyyət, mədəniyyət, mədəniyyət.
(geri dönməkdə olan Arifə)
Yahu, buradan kimdi bir az öncə keçənlər?
Arif
Bir atlı ərəb zabiti, bir qızla bərabər...
Vasif
Gördünmü? Gecikdik də qaçırdıq avı əldən.
Küçük zabit
İnsan nə qədər qaçsa da, qurtulmaz əcəldən.
Vasif
Gəl, durma, hənuz əldə bir az fursətimiz var.
Küçük zabit (yarımqəhqəhə ilə)
Artıq sən əmin ol, bu gün avcundadır onlar.
Hər ikisi yüngül təmənnalarla qülbədən çıqar və sürətli adımlarla İbn Yəmin hərəkət etdiyi tərəfə doğru yürürlər. Arif durduğu yerdə baqa qalır. Şaşqınlıqla qarışıq böyük bir hüzn və kədər ruhunu sarmağa başlar. Bu sırada səhnənin işığı azalır. İblis stehzalı və şiddətli qəhqəhələrlə qarşısına çıqar.
Arif
Dəf ol, yenə gəldinmi?
İblis
...Əzizim, çocuq olma!
Arif! Bana baq, əczi bıraq, hissə qapılma.
Çarpışmaq için lazım ikən mərdə cəsarət,
Bilməm, niçin olmuş sana qalib əsəbiyyət?
Bən həpsini duymaqdayım, inkar nə lazim;
Rəna, o sənin şimdi bütün ruhuna hakim,
Hakim o sənin hissinə, idrakinə... əfsus
Ayrılsan izindən olur əğyar ilə mənus...
Arif
Qandırmaq için Arifi həp nafilə israr,
Hər halda xainsin, inanmam sana, zinhar...
İblis
Lakin şu inadınla pərişan olacaqsın,
Bir gün gələcəkdir ki, peşiman olacaqsın,
Əfsus, nədamət sana verməz səmər əsla.
(əlində bir tapança ilə bir kisə altın tutaraq)
Al bunları... bas bağrına, Arif, eyi saxla!
Bunlar edəcək etsə, nihayət, səni məsud,
Al! İştə bu atəş, bu da ən sevgili məbud!
(tapançayı bir kərə havaya boşaltaraq)
Al! İştə bu atəşlə gəlir qəlbinə qüvvət,
Yalnız bu verir qarşı duran xəsminə dəhşət.
(kisədəki altınları səsləndirib oynadaraq, Arifə verir)
Baq, səsləniyor, iştə sədayi-pəri-Cəbril!
Bunsuz olamaz kimsə, inan, məqsədə nail.
Arif (İblisin vermiş olduğu tapancayı və altınları yerə atar, son dərəcə qızğın və usanmış bir halda)
Dəf ol, yetişir, eyləmə əsla bəni təltif!
Möhtac deyil altına, ya qurşuna Arif.
İblis
Təkrar edərim, zəfi bıraq, aldanıyorsun,
Həp aldanıyorsun, bana baq, aldanıyorsun!
(qəhqəhələrlə çəkilir)
Arif (tərəddüd və düşüncədən sonra)
Heyhat, o mələk qəhr edilirkən,
Layiqmi durub seyr edəyim bən?
(kəskin bir əzmlə)
Yoq, getməliyim, həm də bu saət,
Bəndən ona hörmət və məhəbbət...
(ridasını, “pelerin” və fəsini alıb həmən dışarı fırlar)
İblis (gəlir, istehzalı qəhqəhələrlə)
Get, lakin o hörmət və məhəbbət
Bir gün doğurur qanlı ədavət.
Get, bəllidir insandakı xislət;
Sizlərdəki ülfət — sonu vəhşət,
Sizlərdəki şəfqət — sonu nifrət,
Sizlərdəki rəhmət — sonu lənət!..
(sürəkli qəhqəhələr...)
P ə r d ə